در این مطلب نگاهی داریم به بهترین فیلم های جعفر پناهی کارگردانی که با هر فیلمش به مقاومتی هنرمندانه در برابر سانسور بدل شده است.
جعفر پناهی بارها و بارها ثابت کرده که سینما تنها ابزاری برای روایت داستان نیست، بلکه می‌تواند سندی زنده و ماندگار از شرایط اجتماعی و سیاسی یک کشور باشد؛ بی‌آنکه به ورطه تبلیغات یا شعارزدگی بیفتد.
آثار پناهی از آن جنس فیلم‌هایی هستند که بیش از هر چیز، بر اهمیت ساده اما عمیق زندگی روزمره تأکید دارند؛ اینکه هر انسان، در تلاش برای زیستن مطابق میل خود، درگیر مهم‌ترین نبرد زندگی‌اش است.
تماشای فیلم‌های او ما را به فضای درونی و تأمل‌برانگیز ذهن خود می‌برد؛ جایی آرام و در عین حال پرسش‌گر. سینمای پناهی، با بی‌پروایی، نهادهای قدرت را نقد می‌کند و در دل قصه‌هایی ساده، حرف‌هایی جسورانه می‌زند.
جدیدترین فیلم های جعفر پناهی یک تصادف ساده نام دارد که چندی پیش در جشنواره کن برنده بهترین فیلم 2025 شد.
بهترین فیلم های جعفر پناهی
در ادامه لیست بهترین فیلم های جعفر پناهی را مشاهده خواهید کرد. این لیست به انتخاب تیم تحریریه فیگار نوشته شده است.
جعفر پناهی، همچنان یکی از تیزبین‌ترین و پویاترین صداهای سینمای ایران است؛ فیلمسازی که در دل محدودیت‌ها، مسیر خود را پیدا کرده و به ساختن ادامه می‌دهد. او با هر فیلم جدیدش، مرز فیلم های درام را دقیق‌تر و ظریف‌تر ترسیم می‌کند.
در دورانی که زنان ایرانی بیش از پیش علیه ساختارهای مردسالارانه ایستاده‌اند، دیدن فیلم یک تصادف ساده جعفر پناهی می‌تواند بهانه‌ای برای همراهی و تأمل باشد. در ادامه، نگاهی انداخته‌ایم به ده فیلم بلند او که هر یک نشانی از شجاعت و خلاقیت‌اند. البته آثار مستند و کوتاه پناهی، شایسته فهرستی مستقل‌اند.
خرس نیست
- بازیگران: جعفر پناهی، مینا کاوانی، بولنت کسر، وحید مبشری
- امتیاز: 7.2
- سال اکران: 2022
- ژانر: عاشقانه، مهیج
در فیلم خرس نیست که یکی از بهترین فیلم های عاشقانه محسوب می‌شود، جعفر پناهی نقش خودش را بازی می‌کند؛ فیلمسازی ممنوع‌الکار و ممنوع‌الخروج که در تلاش است همچنان فیلم بسازد.
داستان فیلم بر پایه زندگی واقعی یک زوج ایرانی، بختیار (با بازی بختیار پنجعلی) و زهرا (با بازی مینا خسروانی) بنا شده است؛ زوجی که می‌خواهند برای همیشه از ایران خارج شوند.
فیلم در روستایی کوچک در ترکیه، نزدیک مرز ایران فیلمبرداری شده است. پناهی کارگردانی پروژه را از راه دور، با استفاده از اسکایپ دنبال می‌کند و هدایت صحنه‌ها را به دستیارش، رضا (رضا حیدری)، سپرده است.
او می‌توانست به‌راحتی از خانه‌اش در تهران هم این کار را انجام دهد؛ اما ترجیح می‌دهد در اتاقی اجاره‌ای در روستایی مرزی از داخل ایران مستقر شود؛ زیرا به این ترتیب خود را به شخصیت‌های فیلمش نزدیک‌تر احساس می‌کند.
یکی از نکات جالب فیلم جعفر پناهی ، دروغی‌ست که پناهی به اهالی روستا می‌گوید؛ او به آن‌ها القا کرده که برای ثبت رسوم محلی و مراسم عروسی به آنجا آمده است. ساکنان منطقه نیز مدام درباره خطر خرس‌هایی که در حاشیه روستا پرسه می‌زنند، هشدار می‌دهند.
پناهی بار دیگر با نبوغ همیشگی‌اش، صحنه‌هایی چشمگیر را به شکلی ظاهراً بداهه و بی‌تکلف خلق می‌کند. این فیلم تلفیقی از صداقت، خلاقیت و زیبایی‌شناسی است که در قالب داستانی فراواقع‌گرایانه، وضعیت بغرنج او را بازتاب می‌دهد. خرس نیست با زیرکی، به مسائلی می‌پردازد که هم سیاسی و هم انسانی هستند.
سه رخ
- بازیگران: جعفر پناهی، بهناز جعفری، مائده ارتقایی، نرگس دلارام
- امتیاز: 7.0
- سال اکران: 2018
- ژانر: درام، مستند
در فیلم سه رخ، داستان با ویدئویی تکان‌دهنده آغاز می‌شود که در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود؛ دختری جوان که خانواده‌اش به او اجازه نمی‌دهند بازیگری را به‌عنوان شغل انتخاب کند، از فشار روانی به ستوه آمده و تهدید به خودکشی می‌کند. این ویدئو به دست بازیگر سرشناس، بهناز جعفری می‌رسد و او که عمیقاً نگران وضعیت دختر شده و با جعفر پناهی تماس می‌گیرد تا برای کمک به دختر، با او همراه شود.
این دو، سفری جاده‌ای به مناطق کوهستانی شمال‌غربی ایران را آغاز می‌کنند تا بتوانند دختر را ببینند. با رسیدن به روستای محل زندگی او، با مردمی مهربان، مهمان‌نواز و صمیمی روبه‌رو می‌شوند؛ اما در پس این خوش‌رویی، با سنت‌ها و باورهای سرسختانه‌ای مواجه می‌شوند که تغییر آن‌ها، کار آسانی نیست.
نام فیلم، سه رخ، به سه چهره از سه نسل متفاوت دنیای بازیگری در ایران اشاره دارد: مرضیه رضایی، دختر جوان و مشتاق بازیگری؛ بهناز جعفری، بازیگر معاصر و شناخته‌شده و شهرزاد، بازیگر نامدار پیش از انقلاب.
فیلمبرداری امین جعفری با قاب‌بندی‌های زنده و روشن، مناظر گسترده کوهستانی، جاده‌های پیچ‌درپیچ روستایی و رنگ‌های واقعی نور روز را با ظرافت به تصویر می‌کشد.
سه رخ چهارمین فیلمی‌ست که پناهی پس از ممنوعیت فعالیتش، بدون مجوز رسمی ساخته است. این اثر نه‌تنها جست‌وجویی انسانی در دل جامعه‌ای پیچیده است، بلکه واکنشی هوشمندانه به رابطه دشوار ایران با میراث سینمایی خود و استمرار فرهنگ مردسالارانه در لایه‌های مختلف آن به شمار می‌آید.
پرده
- بازیگران: جعفر پناهی، کامبوزیا پرتوی، مریم مقدم، هادی سعیدی
- امتیاز: 6.5
- سال اکران: 2013
- ژانر: درام، مستند
پرده در ویلای شخصی جعفر پناهی در سواحل دریای خزر فیلمبرداری شده و یکی از بهترین فیلم های مستقل است. در آغاز روایت، با نویسنده‌ای تنها آشنا می‌شویم که در خانه‌ای منزوی نزدیک دریا به همراه سگش زندگی می‌کند؛ حیوانی که نگهداری‌اش طبق قوانین رسمی، غیرقانونی تلقی می‌شود.
همین مسئله باعث شده تا مرد در خلوتی خودخواسته زندگی کند؛ اما سکوت و نظم این خلوت، زمانی در هم می‌ریزد که زنی ناشناس و پریشان‌حال به در خانه‌اش پناه می‌آورد.
پناهی این فیلم را با همکاری کامبوزیا پرتوی، فیلمساز برجسته ایرانی، کارگردانی کرده است. برخلاف بسیاری از فیلم‌ها، بیننده‌ای که هیچ آشنایی‌ای با زندگی و آثار پیشین پناهی نداشته باشد، ممکن است با تماشای پرده احساس سردرگمی و بی‌پایگاهی کند؛ چرا که این فیلم، در لایه‌های درونی خود، نوعی خودنگاری روان‌شناسانه از پناهی است و ارتباط مستقیم با تجربه‌های زیسته و هنری او دارد.
پرده یکی از فیلم های جدید جغفر پناهی است که با نگاهی جسورانه و در عین حال حسی، سرشار از نوعی اضطراب پنهان است؛ اضطرابی که به‌جای فریاد، با سکوت، دوربین ثابت، و فضای ایستا شکل گرفته است. نیمه دوم فیلم، جایی است که پناهی به جهان سورئال گام می‌گذارد و مرز میان خیال و واقعیت در روایت به‌تدریج محو می‌شود.
پرده ساختاری سیال و انعطاف‌پذیر دارد که با هوشمندی، بازی‌هایی با واقعیت به راه می‌اندازد؛ اما در نهایت، بیش از آنکه اثری امیدبخش و پیروزمندانه باشد، به اثری اندوه‌بار و بی‌پناه بدل می‌شود.
این فیلم نه روایتی از غلبه هنرمند بر محدودیت‌ها، بلکه یادبودی‌ست از هنرمندی که در میانه ناامیدی، دست از مبارزه برداشته است. خانه‌ی نویسنده در فیلم، نماد فضاهایی‌ست که با وجود آرامش ظاهری، در باتلاقی از اندوه آشنا گرفتار مانده‌اند. پناهی در پرده از تراژدی به‌عنوان نقطه‌ای پیونددهنده یاد می‌کند؛ جایی که اندوه، خاطره، و زخم‌ها، پایدارتر از هر نوع شادی و وجد به جا می‌مانند.
این فیلم نیست
- بازیگران: جعفر پناهی، مجتبی میرطهماسب
- امتیاز: 7.4
- سال اکران: 2011
- ژانر: مستند
این فیلم نیست نه‌تنها گزارشی تصویری از زندگی پناهی در دوران حبس خانگی‌اش است، بلکه نوعی بیانیه شخصی‌ست. او این فیلم ساده، بی‌پیرایه و کم‌هزینه را در آپارتمان خود در تهران ساخت، در زمانی که به‌طور رسمی اجازه فیلمسازی نداشت و در انتظار نتیجه نهایی حکم دادگاه بود.
فیلم یک روز از زندگی پناهی را دنبال می‌کند؛ از لحظه‌ای که خبر رد شدن درخواست تجدیدنظرش را تا انتظار برای زنگ در می‌شنود. هیچ اتفاق بزرگی نمی‌افتد و هیچ داستان پرکششی در کار نیست. فیلم از اتفاقات ساده روزمره ساخته شده است، اما همین سادگی، خود سندی تکان‌دهنده از وضعیت یک هنرمند در بند را به تصویر می‌کشد.
پناهی در این فیلم از دو ابزار فیلمبرداری استفاده می‌کند. تمام فیلم در فضای بسته آپارتمانش می‌گذرد؛ اما آنچه این اثر را به یکی از بهترین فیلم های پناهی بدل می‌کند، رهایی فرم از قواعد مرسوم است.
روایت فیلم گاه پیش می‌رود، گاه در جا می‌زند و گاه دور خود می‌چرخد. انگار بیش از آنکه بخواهد چیزی را تعریف کند، در حال زیستن است.
در پایان، فیلم نه با یک نتیجه‌گیری معمول بلکه با حسی از ناتمام‌ماندن تمام می‌شود؛ انگار خودِ ناتمامی، بخشی از پیام فیلم است. شاید برای برخی تماشاگران که انتظار روایتی خطی دارند، فیلم خسته‌کننده یا حتی بی‌اتفاق به نظر برسد؛ اما برای آن‌ها که می‌خواهند تجربه تماشای فیلم را به تأملی درباره زندگی، خلاقیت و مقاومت تبدیل کنند، این فیلم نیست یک اثر درخشان و بی‌مانند است.
جالب اینکه نسخه نهایی این فیلم روی یک فلش ذخیره و درون کیکی پنهان شد تا بتوان آن را از ایران خارج کرد. روایتی که خود به‌اندازه خودِ فیلم، نمادین و فراموش‌نشدنی‌ست. این‌چنین بود که فیلم، به‌رغم همه ممنوعیت‌ها، به جشنواره کن ۲۰۱۱ رسید و جهانیان را با فریاد در سکوت پناهی آشنا کرد.
طلای سرخ
- بازیگران: حسین عمادالدین، کامیار شیسی، احسان امانی، پورنگ نخائل
- امتیاز: 7.4
- سال اکران: 2003
- ژانر: جنایی، مهیج
طلای سرخ رویکرد متفاوتی دارد و یکی از بهترین فیلم های جنایی و بهترین فیلم های جعفر پناهی محسوب می‌شود. حسین، سرباز سابق و تنها، مردی‌ست ساده‌دل و درمانده که به‌خاطر عوارض داروهای کورتونی چهره‌اش پف کرده و از دردهای جنگ رهایی نیافته است.
اکنون زندگی او در میان خیابان‌های شبانه تهران می‌گذرد؛ در قالب یک پیک پیتزا که هر شب به خانه‌های ثروتمندان سر می‌زند و با چشم خود شکاف عمیق میان طبقات اجتماعی را می‌بیند. تضادی تلخ میان رنج بی‌پایان او و تجمل بی‌حد دیگران.
یک شب، در جریان یکی از همین مأموریت‌های تحویل، حسین کیف دستی‌ای پیدا می‌کند که درون آن رسیدهایی گران‌قیمت از یک جواهرفروشی لوکس قرار دارد؛ اما وقتی تلاش می‌کند کیف را به صاحب مغازه بازگرداند، با تحقیر و بی‌اعتمادی روبه‌رو می‌شود.
مدتی بعد، مردی متمول از او دعوت می‌کند وارد عمارت باشکوهش شود. همین نقطه عطف کافی‌ست تا حس خشم و حقارت در وجود حسین شعله‌ور شود و او را به تصمیمی ناگهانی و بی‌بازگشت بکشاند.
فیلمنامه این اثر را عباس کیارستمی با الهام از خبری واقعی درباره پیک پیتزایی که در تهران به یک مغازه جواهرفروشی دستبرد زد، صاحب آن را کشت و در نهایت خودکشی کرد نوشته است.
با اینکه برخی منتقدان داستان را آمریکایی می‌دانند، اما روایت فیلم بیش از هر چیز، بازتابی بومی و تلخ از نابرابری، بی‌عدالتی و تنهایی در دل یک شهر مدرن است که در آن امید به زندگی، از طبقه‌ای به طبقه دیگر، معنایی کاملاً متفاوت دارد.
در این اثر که یکی از بهترین فیلم های جعفر پناهی است، حسین عمادالدین که خود در واقعیت هم پیک پیتزا بود، نقش اول را با چنان صداقت و درونی‌سازی بازی می‌کند که مرز میان واقعیت و سینما از میان می‌رود.
شخصیت او نه قهرمان است و نه ضدقهرمان؛ بلکه مردی‌ست که زیر فشار زندگی، تسلیم زخم‌هایی می‌شود که دیده نمی‌شوند؛ اما هر لحظه او را از درون می‌فرسایند.
این فیلم، در نود دقیقه، پژوهشی نفس‌گیر در دل روان انسانی‌ست که آرام‌آرام به مرز فروپاشی نزدیک می‌شود.
تاکسی
- بازیگران: جعفر پناهی، حنا سعیدی، نسرین ستوده
- امتیاز: 7.3
- سال اکران: 2015
- ژانر: کمدی، مستند
یک تاکسی زرد یکی از بهترین فیلم های جعفر پناهی است که داستان آن در خیابان‌های پرهیاهو و رنگارنگ تهران حرکت می‌کند. راننده‌اش کسی نیست جز جعفر پناهی، کارگردانی که این بار دوربینش را به داشبورد خودرو منتقل کرده تا از دل سفرهای روزمره، پرتره‌ای سرزنده، طنزآلود و گاه تلخ از جامعه ایران ارائه دهد.
فیلم تاکسی جعفر پناهی تماماً در فضای بسته‌ی خودرو می‌گذرد. پناهی با روشی مینیمال اما هوشمندانه، از ظرفیت محدود یک ماشین برای تصویر کردن جهانی گسترده بهره می‌برد.
در این تجربه نیمه‌مستند، دوربین‌هایی ساده ولی مؤثر، گفت‌وگوهای میان پناهی و مسافران مختلف را ثبت می‌کنند؛ از زن سالخورده‌ای با تُنگ ماهی گرفته تا دزد اعتراف‌گر، از دانشجوی پرشور تا کودک کنجکاو و حتی خواهرزاده‌ی واقعی پناهی که یکی دیگر از نقاط قوت فیلم است.
پناهی با نگاهی ادامه‌دار به سنت سینمای عباس کیارستمی، اما با بیان شخصی‌تر و پیچیده‌تر، مرز میان واقعیت و داستان را بیش از پیش محو می‌کند. در اینجا با تدوین، قاب‌بندی‌های متنوع و زبان بصری سیال‌تری روبه‌رو هستیم که نسبت به آثار قبلی‌اش پخته‌تر به نظر می‌رسند.
تهران، شهر بی‌قرار و متضاد، در آینه‌ی پنجره‌های این تاکسی بازتاب می‌یابد؛ اما برخلاف نگاه‌هایی که میل به شاعرانگی یا اغراق دارند، پناهی از بزرگ‌نمایی یا رمانتیزه کردن بستر شهری پرهیز می‌کند. شخصیت‌ها در کنار هم تابلویی زنده از واقعیت معاصر ایران را می‌سازند؛ ترکیبی از ابتذال و وقار، شوخی و درد، امید و شکست.
تاکسی در عین سادگی، فیلمی چندلایه است؛ هم بیانیه‌ای برای آزادی بیان است و هم تأملی دقیق بر تنش‌های پنهان در لایه‌های مختلف جامعه را به تصویر می‌کشد.
آفساید
- بازیگران: سیما مبارک شاهی، شایسته ایرانی، محمد عصاریان، گلناز فرمانی
- امتیاز: 7.3
- سال اکران: 2006
- ژانر: کمدی، ورزشی
داستان فیلم کمدی آفساید ساده اما تأثیرگذار است. گروهی از دختران جوان ایرانی، در حرکتی خود را به شکل پسرها در‌می‌آورند تا بتوانند وارد ورزشگاه آزادی تهران شوند و مسابقه فوتبال حساس بین ایران و بحرین را از نزدیک تماشا کنند؛ اما خیلی زود، مأموران متوجه نقشه آن‌ها شده و دستگیرشان می‌کنند.
دخترها سپس به محوطه‌ای در نزدیکی ورزشگاه، تحت نظر سربازان منتقل می‌شوند. یکی از سربازان که مهربان‌تر از بقیه است، رضایت می‌دهد از سوراخ دیوار برایشان گزارش بازی را بفرستد.
عنوان فیلم، آفساید، به مفهومی در فوتبال اشاره دارد که زمانی رخ می‌دهد که بازیکنی بدون اینکه توپ در اختیارش باشد، از آخرین مدافع عبور کند.
پناهی با هوشمندی این مفهوم را به وضعیت اجتماعی زنان در ایران پیوند می‌زند؛ زنانی که از خطوط قرمز تحمیل‌شده عبور می‌کنند و نظم مردسالارانه را به چالش می‌کشند. آن‌ها از خط قرمز گذشته‌اند، اما مردم همدلانه برای این قانون‌شکنی کف می‌زنند.
پناهی فیلم را با شجاعت در جریان یک مسابقه واقعی در ورزشگاه آزادی ساخت و بسته به اینکه تیم ایران ببرد یا ببازد، دو پایان‌بندی متفاوت برای آن در نظر داشت.
فیلم در ۳۹ روز با دوربین روی دست و بازیگرانی غیرحرفه‌ای که چهره‌هایشان برای مخاطب ناشناخته بودند، فیلمبرداری شد. بسیاری از سکانس‌ها در حین بازی واقعی فوتبال فیلمبرداری شدند. انتخاب لوکیشن‌های واقعی، گفت‌وگوهای کوچه‌بازاری، حرکت دوربین بی‌تکلف و تدوین ظریف، همگی باعث خلق فضای شبه‌مستند و باورپذیر فیلم شده‌اند.
پناهی در این اثر، روایت خود را بی‌قضاوت و صادقانه پیش می‌برد؛ لحنی انسانی و همدلانه که در خدمت نمایش تلخیِ تبعیض جنسیتی قرار می‌گیرد. فیلم آفساید نه‌تنها نقدی صریح به ساختارهای محدودکننده علیه زنان است، بلکه نمونه‌ای درخشان از سینمای اجتماعی ایران محسوب می‌شود که با امکاناتی حداقلی، حرف‌هایی بزرگ می‌زند.
آینه
- بازیگران: مینا محمد خانی، محترم شیرزاد، رجب مژدهی
- امتیاز: 7.5
- سال اکران: 1997
- ژانر: درام
این فیلم جعفر پناهی، روایتی به‌ظاهر ساده دارد. دختربچه‌ای به نام مینا (با بازی مینا محمدخانی) پس از پایان مدرسه منتظر مادرش می‌ماند، اما وقتی او دیر می‌رسد، تصمیم می‌گیرد خودش راهی خانه شود. با صورتی مصمم و نگاهی جدی، سوار اتوبوس می‌شود و در خیابان‌های پرهیاهوی تهران به جستجوی راه بازگشت می‌افتد. در خلال این سفر، فیلم تصویری از لایه‌های مختلف جامعه ایران به ما نشان می‌دهد.
شاید در نگاه اول، فیلم ساده به نظر برسد؛ اما زیر این سادگی، نقدی تند به وضعیت زنان در جامعه ایران نهفته است. انتخاب یک دختربچه به‌عنوان شخصیت اصلی، خود نشانه‌ای از مسیر فیلمساز برای پرداختن به مسائل فرهنگی و اجتماعی ایران است.
مینا نه تنها کودک است، بلکه دستی شکسته دارد و شناسنامه‌اش نیز همراهش نیست. این جزئیات او را در ردیف زنانی قرار می‌دهد که در جامعه، برای شکل‌دادن به هویت خود تلاش می‌کنند. او برای حرکت در شهر به کمک دیگران نیاز دارد و نمی‌تواند مستقل باشد؛ درست مانند بسیاری از زنان که برای پیش‌روی در زندگی باید از مسیرهای ناهموار عبور کنند.
در بخشی از فیلم، دختربچه تصمیم می‌گیرد دیگر نقش خود را ادامه ندهد و جلوی دوربین ظاهر نشود؛ اما پناهی به فیلمبرداری ادامه می‌دهد، بی‌آنکه او بداند. حتی وقتی دیگر تمایلی به بازی ندارد، دوربین همچنان حضور دارد؛ اما پایان فیلم حامل نوری از امید است.
فیلم نه‌تنها تصویری از زندگی روزمره کودکی در تهران محسوب می‌شود، بلکه با زیرکی تمام، لایه‌هایی از آینده، فشارهای اجتماعی و مسئله کنترل بر بدن و اراده زنان را به تصویر می‌کشد. فیلمی با ظاهری کودکانه، اما دلیری‌اش در انتقاد از ساختارهای محدودکننده، بی‌پرده و خیره‌کننده است.
دایره
- بازیگران: نرگس مامی زاده، الهام سابکتکین، مژگان فرامرزی، سولماز پناهی
- امتیاز: 7.4
- سال اکران: 2000
- ژانر: درام
در فیلم دایره جعفر پناهی ، دو زن ایرانی که برای مدت کوتاهی از زندان مرخص شده‌اند، در تلاش‌اند تا خود را به زادگاه یکی از آن‌ها برسانند؛ اما این فرار نافرجام است. پلیس آن‌ها را دستگیر می‌کند و در همین حین، دوستی مشترک که از زندان گریخته و اکنون باردار است، به دنبال راهی برای سقط جنین می‌گردد. روایت فیلم مدام بین این زنان جابه‌جا می‌شود و هرکدام با موقعیتی بغرنج و تلخ روبه‌رو هستند.
آغاز ماجرا در بیمارستانی‌ست که زنی سالخورده با دلخوری از تولد نوه‌اش می‌گوید، چون کودک دختر است. این جمله ساده، نگاه اجتماعی غالب را نمایان می‌کند. در ادامه، یکی از شخصیت‌ها، مادری‌ست که تلاش دارد دختر خردسالش را در خیابان رها کند.
در جایی دیگر، زن تن‌فروشی را می‌بینیم که او را به بازداشتگاهی می‌برند؛ همان‌جایی که قرار است مادر صحنه‌ی پیشین نیز به دلایلی نامعلوم بازداشت شود. در نهایت، این تکرار و چرخش سرنوشت زنان مختلف در موقعیت‌های مشابه، معنای نمادین عنوان دایره را به‌خوبی آشکار می‌سازد.
پناهی در این فیلم جسورانه و تلخ، جامعه‌ای را ترسیم می‌کند که در آن زنان با زنجیره‌ای از محدودیت‌ها، ممنوعیت‌ها و قضاوت‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند. هر زن در این فیلم، داستان خاص خود را دارد، اما همه در یک ویژگی مشترکند. آن‌ها شهروند درجه‌دو محسوب می‌شوند.
دایره فیلمی‌ست کند، اعتراضی و تاریک؛ تماشایش آسان نیست و از بیننده صبر و توجه می‌طلبد؛ اما اگر با آن همراه شوی، دریچه‌ای تلخ اما واقعی به تجربه زیسته زنانی باز می‌کند که در دایره‌ای بی‌پایان از محدودیت، تنهایی و مبارزه گرفتارند.
بادکنک سفید
- بازیگران: محسن کفیلی، آیدا محمدخانی، فرشته صدرا عرفائی، آنا بورکوفسکا
- امتیاز: 7.6
- سال اکران: 1995
- ژانر: خانوادگی، درام
در نخستین فیلم بلند جعفر پناهی ، دختربچه‌ای هفت‌ساله به نام راضیه (با بازی آیدا محمدخانی) در آخرین ساعات سال، با اشتیاق تمام در تلاش است یک ماهی قرمز تازه برای سفره هفت‌سین خانه‌شان تهیه کند؛ اما چالش بزرگ این است که کمتر از نود دقیقه تا بسته شدن بازارها باقی مانده، چراکه تعطیلات سال نو در راه است.
راضیه به همراه برادرش علی (محسن کفیلی)، مادرشان (با بازی فرشته صدرعرفایی) را راضی می‌کنند تا تنها اسکناس ۵۰۰ تومانی خانواده را در اختیار آن‌ها بگذارد. حالا او باید از پس شلوغی خیابان‌ها، آدم‌های مشکوک و وسوسه خرج کردن پول بربیاید و سر وقت ماهی را بخرد.
کل فیلم در ۸۵ دقیقه، در بازه‌ای همزمان با روایت و به‌صورت کامل در فضای بیرونی چند خیابان تهران اتفاق می‌افتد. شروع فیلم با بازگشت مادر راضیه از خرید است. او دختربچه‌ای با بادکنک آبی در دست را سوار ماشین می‌کند و به خانه می‌برد.
در همین مقدمه کوتاه، دوربین آرام و بی‌ادعا، ما را با چهره‌هایی آشنا می‌کند که در ادامه‌ی مسیر، نقش‌های کلیدی یا فرعی خواهند داشت؛ بی‌آنکه هنوز بدانیم کی هستند و چه نقشی در سرنوشت این کودک بازی خواهند کرد.
بادکنک سفید نشان می‌دهد که سینما گاهی وقتی به ساده‌ترین شکل خود بازمی‌گردد، بیشترین تأثیر را می‌گذارد. فیلم به‌طرز درخشانی روی تجربه‌ای کوچک و کودکانه تمرکز می‌کند، بی‌آنکه از احساسات اصلی‌اش فاصله بگیرد یا به پیچیدگی‌های بی‌مورد پناه ببرد.
نکته‌ای که شگفت‌انگیزتر می‌شود وقتی بدانیم این اثر، نخستین تجربه سینمایی پناهی در مقام کارگردان است.
یک تصادف ساده
- بازیگران: وحید مبصری، مریم افشاری، ابراهیم عزیزی
- امتیاز: 7.6
- سال اکران: 2025
- ژانر: درام
یک تصادف ساده جدیدترین فیلم جعفر پناهی است. فیلمی جسورانه و کم‌سروصدا که بدون دریافت مجوزهای رسمی و زیر سایه سکوت خبری ساخته شد. این اثر، برخلاف روند معمول تولیدات سینمایی در ایران، در خلأ نظارتی شکل گرفته و در اتفاقی غافلگیرکننده، در سال ۲۰۲۵ به بخش رقابتی اصلی جشنواره فیلم کن راه یافت.
فیلم توانست نظر داوران را چنان جلب کند که برای دومین بار در تاریخ سینمای ایران، جایزه معتبر نخل طلا را به ارمغان بیاورد؛ افتخاری که پیش از این، تنها با طعم گیلاس در سال ۱۳۷۶ نصیب سینمای ایران شده بود.
ماجرای فیلم حول‌محور شخصیت مردی به نام اقبال می‌چرخد. در یکی از روزهای عادی، هنگام رانندگی، او با یک سگ تصادف می‌کند. این برخورد که در ظاهر ساده است، زنجیره‌ای از اتفاقات ناخواسته را به‌دنبال دارد.
موتورش آسیب می‌بیند و اندکی بعد، ماشین نیز از کار می‌افتد. او به تعمیرگاهی در همان نزدیکی می‌رود که توسط مردی به نام وحید اداره می‌شود؛ اما دیدن چهره‌ی وحید، ضربه‌ای عمیق‌تر از خرابی وسیله نقلیه به او وارد می‌کند. او گمان می‌برد که وحید همان مأموری‌ست که در گذشته در زندان شکنجه‌اش داده و زندگی‌اش را نابود کرده است.
مدیر هنری جشنواره کن هنگام معرفی فیلم‌های منتخب، به نکته جالبی اشاره کرد و آن هم این بود که پناهی از مسئولان جشنواره خواسته بود درباره این فیلم هیچ توضیحی داده نشود. به‌جز خلاصه‌ای بسیار کوتاه از داستان، اطلاعات بیشتری منتشر نشد و حتی نام بازیگران نیز در هاله‌ای از ابهام باقی ماند.
این فیلم قرار است از تاریخ ۱۰ سپتامبر ۲۰۲۵ (19 شهریور 1404) با همین عنوان، توسط کمپانی «Memento Distribution» در سینماهای فرانسه به نمایش درآید. در آن سوی اقیانوس اطلس، شرکت آمریکایی نئون (Neon) نیز امتیاز پخش این اثر را خریداری و برنامه‌ریزی‌هایی را برای اکران فیلم در ایالات متحده و چند کشور دیگر آغاز کرده است.
سوالات متداول
کدام فیلم جعفر پناهی برنده جایزه نخل طلا شده است؟
فیلم یک تصادف ساده توانست نظر داوران را چنان جلب کند که برای دومین بار در تاریخ سینمای ایران، جایزه معتبر نخل طلا را به ارمغان بیاورد؛ افتخاری که پیش از این، تنها با طعم گیلاس در سال ۱۳۷۶ نصیب سینمای ایران شده بود.
فیلم یک تصادف ساده در چه تاریخی اکران می‌شود؟
این فیلم قرار است از تاریخ ۱۰ سپتامبر ۲۰۲۵ (19 شهریور 1404) با همین عنوان، توسط کمپانی «Memento Distribution» در سینماهای فرانسه به نمایش درآید.
نظر شما درباره‌ی مطلب بهترین فیلم های جعفر پناهی چه بود؟ لطفا نظرات خود را در بخش کامنت با فیگار و دیگر کاربران به اشتراک بگذارید.