نگاهی به بهترین مستند های جنگی تاریخ سینما

بهترین مستند های جنگی نگاهی واقعی، بی‌پرده و گاه تلخ به تاریخ جنگ‌ها دارند و تماشای آن‌ها تجربه‌ای تأثیرگذار و فراموش‌نشدنی است.

مستند های جنگی ، همان‌طور که از نامشان پیداست، بی‌پرده‌ترین و مستقیم‌ترین نگاه‌ها را به موضوع جنگ ارائه می‌دهند. برخلاف فیلم‌های داستانی که معمولاً با بازآفرینی رویدادها روایت می‌شوند، این آثار از طریق تصاویر آرشیوی، مصاحبه با بازماندگان یا شاهدان و روایتی عمدتاً عینی، تجربه‌ای متفاوت خلق می‌کنند.

البته این بدان معنا نیست که مستند های جنگی برنده اسکار همواره بی‌طرف هستند؛ برخی از آن‌ها می‌توانند نگاه یا پیام مشخصی داشته باشند، اما در مجموع، حس واقعی‌تری از جنگ و پیامدهایش به مخاطب منتقل می‌کنند.

بهترین مستند های جنگی

در ادامه لیست بهترین مستند های جنگی را مشاهده خواهید کرد. این لیست به انتخاب تیم تحریریه فیگار نوشته شده است.

• در سال خوک (In the Year of the Pig)
• تاکسی به‌سوی تاریکی (Taxi to the Dark Side)
• روزهای آخر (The Last Days)
• فارنهایت 9/11 (Fahrenheit 9/11)
• سفید/باران سیاه: تخریب هیروشیما و ناکازاکی (White Light/Black Rain: The Destruction of Hiroshima and Nagasaki)
• عمل کشتن (The Act of Killing)
• آن‌ها نباید پیر شوند (They Shall Not Grow Old)
• برای سماء (For Sama)
• والس با بشیر (Waltz with Bashir)
• شوآ (Shoah)

تماشای مستند های جنگی برای تحلیل سیاسی همیشه آسان نیست. خشونت، مرگ و جنبه‌های تاریک انسانی در دل جنگ، محتواهایی سنگین و گاه آزاردهنده به همراه دارند.

با این وجود، آثار برجسته این ژانر نه‌تنها بینش تاریخی و انتقادی ارائه می‌دهند، بلکه گاه نگاه مخاطب را نسبت به ماهیت جنگ دگرگون می‌کنند.

در سال خوک (In the Year of the Pig)

• کارگردان: امیل دی آنتونیو
• سال انتشار: 1968
• امتیاز: 7.4

مستندهای متعددی در آمریکا به جنگ ویتنام پرداخته‌اند؛ آن هم به دلیل جایگاه خاص و مناقشه‌برانگیزی که این جنگ در تاریخ معاصر آمریکا دارد. گرچه گاهی در این آثار به دیدگاه مردم ویتنام هم اشاره می‌شود، تمرکز اصلی بیشتر آن‌ها بر تأثیری است که این جنگ بر جامعه آمریکایی گذاشت—چه از لحاظ سیاسی و چه از نظر اجتماعی.

برخلاف جنگ‌های پیشین، این‌بار مردم آمریکا از طریق تلویزیون و پوشش گسترده تصویری، شاهد صحنه‌هایی بی‌سابقه از میدان نبرد بودند که باعث شکل‌گیری موج‌های تازه‌ای از اعتراض و بازنگری در سیاست‌های داخلی شد.

با در نظر گرفتن حجم بالای تصاویر و آرشیوهای ویدئویی موجود از این جنگ، جای تعجب ندارد که تعداد زیادی مستند جنگ ویتنام دوبله فارسی ساخته شده باشد.

یکی از شاخص‌ترین و زودهنگام‌ترین آن‌ها، مستند In the Year of the Pig است که در زمان جریان داشتن جنگ ساخته شد. همین مسئله، به این اثر جایگاهی ویژه در تاریخ می‌بخشد.

این مستند هرچند نمی‌تواند همه ابعاد جنگ را پوشش دهد، اما تماشای آن تجربه‌ای تکان‌دهنده و پر از جزئیات زنده از فضای آن دوران است—روایتی که تماشاگر را وا‌می‌دارد تا تصور کند حضور در آن لحظه‌ها چگونه می‌توانست باشد.

تاکسی به‌سوی تاریکی (Taxi to the Dark Side)

• کارگردان: الکس گیبنی
• سال انتشار: 2007
• امتیاز: 7.5

مستند جنگی با زیرنویس فارسی Taxi to the Dark Side همانند بسیاری از مستندهای تأثیرگذار، روایت خود را با داستانی شخصی آغاز می‌کند که به‌تدریج به مسائل گسترده‌تری گسترش می‌یابد.

در این اثر، نقطه شروع، ماجرای تلخ یک راننده تاکسی افغان است که در دسامبر سال ۲۰۰۲، به اشتباه دستگیر، شکنجه و در نهایت پس از چند روز بر اثر ضرب و جرح جان باخت.

این تراژدی بهانه‌ای برای واکاوی استفاده بحث‌برانگیز ارتش آمریکا از شکنجه در جریان جنگ‌های معاصر می‌شود. این مستند جنگ افغانستان به کارگردانی الکس گیبنی، مستندساز برجسته آمریکایی، ساخته شده و بدون اغراق، اثری تلخ و سنگین است—آن‌طور که از فیلمی با موضوع شکنجه نیز انتظار می‌رود.

Taxi to the Dark Side همچون In the Year of the Pig، در زمانی ساخته و منتشر شد که جنگی که به آن می‌پرداخت هنوز در جریان بود. این فیلم در دوران جنگ افغانستان تولید شد؛ جنگی که از سال ۲۰۰۱ آغاز شد و به‌طور رسمی تا سال ۲۰۲۱ ادامه داشت. همین همزمانی با واقعیت، بر قدرت روایت و بار انتقادی مستند می‌افزاید و آن را به اثری مهم در نقد سیاست‌های نظامی ایالات متحده تبدیل می‌کند.

روزهای آخر (The Last Days)

• کارگردان: جیمز مول
• سال انتشار: 1998
• امتیاز: 7.9

مستند The Last Days که به‌درستی موفق به دریافت جایزه اسکار بهترین مستند های جنگی نتفلیکس شد، اثری تکان‌دهنده و تأثیرگذار درباره سرنوشت افرادی است که زندگی‌شان به‌واسطه هولوکاست دگرگون شد.

تمرکز اصلی این مستند بر تجربه‌های پنج بازمانده یهودی مجارستانی از اردوگاه مرگ آشویتس است؛ افرادی که با روایت‌های شخصی خود، تصویری زنده و فراموش‌نشدنی از آن دوران سیاه ترسیم می‌کنند.

در حالی که مستندهای متعددی به فاجعه هولوکاست پرداخته‌اند، The Last Days یکی از برجسته‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آثار این حوزه به شمار می‌رود.

همین جایگاه ویژه باعث شد که پس از گذشت بیش از دو دهه، در سال ۲۰۲۱ نسخه بازسازی‌شده آن منتشر شود. این اثر تماشای آسانی نیست و به‌واسطه محتوای دردناکش قلب تماشاگر را به لرزه درمی‌آورد، اما در عین حال، اثری ضروری است که با تکیه بر روایت‌های انسانی، هولوکاست را نه فقط به‌عنوان یک واقعه تاریخی، بلکه به‌عنوان فاجعه‌ای انسانی و اخلاقی مورد واکاوی قرار می‌دهد.

فارنهایت 9/11 (Fahrenheit 9/11)

• کارگردان: مایکل مور
• سال انتشار: 2004
• امتیاز: 7.5

مستند Fahrenheit 9/11 ساخته مایکل مور، بدون شک یکی از جنجالی‌ترین آثار مستندساز پرحاشیه آمریکاست؛ اثری خشمگین و به‌شدت سیاسی که به نحوه واکنش دولت ایالات متحده به حملات یازدهم سپتامبر می‌پردازد.

مور در این فیلم با نگاهی انتقادی، حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ و سیاست‌های گسترده «جنگ علیه ترور» را زیر سؤال می‌برد—جریانی که چهره دهه ۲۰۰۰ میلادی را شکل داد و همچنان پیامدهای آن احساس می‌شود.

Fahrenheit 9/11 با وجود انتقادات و حواشی فراوان، تحسین‌هایی نیز برانگیخت؛ از جمله کسب جایزه نخل طلای جشنواره کن که نشان از قدرت تأثیرگذاری و مهارت فنی آن داشت.

حتی کسانی که با دیدگاه‌های سیاسی فیلم موافق نیستند، نمی‌توانند از کنار ساختار حرفه‌ای و روایت پرشور آن به‌راحتی بگذرند. این مستند تلخ، پرحرارت و در برخی لحظات چشمگیر است؛ و تأثیر ماندگار آن—چه مثبت و چه منفی—قابل انکار نیست.

سفید/باران سیاه: تخریب هیروشیما و ناکازاکی (White Light/Black Rain: The Destruction of Hiroshima and Nagasaki)

• کارگردان: استیون اوکازاکی
• سال انتشار: 2007
• امتیاز: 8.2

مستند بمباران هیروشیما White Light/Black Rain: The Destruction of Hiroshima and Nagasaki روایتی تکان‌دهنده و دردناک از یکی از تلخ‌ترین فصل‌های تاریخ بشر است—زمانی که در اوت سال ۱۹۴۵، ایالات متحده دو بمب اتمی را بر شهرهای هیروشیما و ناگازاکی فرود آورد و فاجعه‌ای انسانی با ابعادی بی‌سابقه رقم خورد.

این مستند که تماشای آن آسان نیست، اثری ضروری برای درک عمق آن تراژدی است. فیلم با نگاهی دوسویه به ماجرا می‌پردازد.

از یک سو، با افرادی از ارتش آمریکا گفت‌وگو می‌کند که در عملیات بمباران نقش داشتند و از سوی دیگر، روایت‌های صریح و تأثیرگذار بازماندگان ژاپنی را ثبت می‌کند.

مستند نه‌تنها به توصیف ابعاد فیزیکی و انسانی فاجعه می‌پردازد، بلکه نگاهی عمیق‌تر به تأثیرات درازمدت آن دارد. White Light/Black Rain فقط بازگویی گذشته نیست؛ هشدار آینده است. یادآوری می‌کند که با ورود بشریت به عصر اتم، جهان دیگر هیچ‌گاه همانند قبل نخواهد بود—جهانی که اکنون می‌داند نابودی کامل، تنها در چند لحظه می‌تواند رخ دهد.

عمل کشتن (The Act of Killing)

• کارگردان: جاشوا اوپنهایمر
• سال انتشار: 2012
• امتیاز: 8.2

مستند The Act of Killing با نگاهی بی‌رحمانه و تکان‌دهنده، پرده از یکی از فجایع کمتر شناخته‌شده قرن بیستم برمی‌دارد: نسل‌کشی اندونزی در سال‌های ۱۹۶۵ تا ۱۹۶۶.

در این دوره تاریک، هزاران نفر از اعضا و هواداران حزب کمونیست اندونزی، یا حتی کسانی که تنها به چنین گرایش‌هایی مظنون بودند، به شکلی بی‌رحمانه قتل‌عام شدند.

در این دانلود مستند جنگی واقعی ، قاتلان واقعی در مقابل دوربین حاضر می‌شوند و با کمال تعجب، به بازسازی صحنه‌های جنایاتی که مرتکب شده‌اند می‌پردازند—انگار که در حال ساخت فیلمی سینمایی درباره گذشته خود هستند. نتیجه تجربه‌ای تلخ و سنگین است.

این مستند از دشوارترین تجربه‌های بصری است که می‌توان از سر گذراند؛ اما در عین حال، یکی از ارزشمندترین آن‌هاست. The Act of Killing با نگاهی بی‌امان، عریان‌ترین و تاریک‌ترین ابعاد طبیعت انسانی را به تصویر می‌کشد و نشان می‌دهد چگونه جنایت، در غیاب وجدان و با توجیهات سیاسی، می‌تواند به رفتاری روزمره تبدیل شود.

آن‌ها نباید پیر شوند (They Shall Not Grow Old)

• کارگردان: پیتر جکسون
• سال انتشار: 2018
• امتیاز: 8.2

پیتر جکسون، کارگردانی که بیشتر با سه‌گانه حماسی ارباب حلقه‌ها شناخته می‌شود، در اثری متفاوت سراغ یکی از واقعی‌ترین و خون‌بارترین جنگ‌های تاریخ رفته است.

مستند جنگ جهانی اول They Shall Not Grow Old حاصل تلاش او برای جان‌بخشی دوباره به فیلم‌های آرشیوی کهنه و سیاه‌وسفید این جنگ است—با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته رنگی‌سازی و بازسازی صدا، جکسون موفق شده تصویری زنده، ملموس و تکان‌دهنده از آن دوران خلق کند.

هرچند این بازسازی‌های دیجیتال کاملاً بی‌نقص نیستند، اما مقایسه تصاویر اصلی با نسخه بازسازی‌شده، تحسین‌برانگیز بودن این پروژه را کاملاً آشکار می‌سازد.

They Shall Not Grow Old نه‌تنها موفق شده واقعیت جنگ جهانی اول را با چهره‌ای تازه و تأثیرگذار نشان دهد، بلکه با کنار هم قرار دادن این تصاویر با مصاحبه‌هایی از سربازان بریتانیایی بازمانده از جنگ، بُعد انسانی پررنگی به روایت افزوده است.

این مستند نه صرفاً یک شاهکار فنی، بلکه اثری عمیقاً انسانی و احساس‌برانگیز است—ادای دِینی باشکوه به نسلی که در هیاهوی توپ و تفنگ خاموش شد. بی‌تردید They Shall Not Grow Old یکی از مستند های ضد جنگ معروف که تاکنون درباره جنگ جهانی اول ساخته شده است.

برای سماء (For Sama)

• کارگردان: وعد الکاتب، ادوارد واتس
• سال انتشار: 2019
• امتیاز: 8.5

مستند For Sama یکی از تازه‌ترین آثار جنگی است که به‌راستی در زمره بهترین‌های تاریخ قرار می‌گیرد و به‌ویژه در میان مستند های جنگ خلیج فارس که دیدگاه غیرنظامیان را به تصویر می‌کشند، اثری بی‌نظیر و تأثیرگذار محسوب می‌شود.

این مستند به کارگردانی مشترک واعد القطب ساخته شده است. For Sama روایت تجربه‌ای از به دنیا آوردن و بزرگ کردن فرزندش در آغاز جنگ داخلی سوریه در اوایل دهه ۲۰۱۰ است.

در کنار روایت مادرانه، فیلم نشان می‌دهد چگونه همسرش به عنوان پزشک در منطقه‌ای جنگ‌زده مشغول به خدمت است. بخش بزرگی از تصاویر مستند توسط واعد القطب به ثبت رسیده که همین موضوع به شدت و زنده بودن لحظات فیلم می‌افزاید.

جنگ سوریه هرچند در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های خبری بسیار پوشش داده شده، اما هیچ‌کدام به اندازه For Sama این بحران را از نظر احساسی، عاطفی و ملموس به بیننده منتقل نکرده‌اند. این مستند ساده اما عمیق، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی و تکان‌دهنده است که قلب هر مخاطبی را به درد می‌آورد.

والس با بشیر (Waltz with Bashir)

فیلم Waltz with Bashir که به جنگ لبنان در سال ۱۹۸۲ می‌پردازد، اثری متفاوت و عمیق است که همچنان موضوعات مرتبط با یک مناقشه طولانی‌مدت را بررسی می‌کند.

آری فولمن، کارگردان فیلم، با رویکردی کاملاً شخصی، تلاش می‌کند خاطرات خود را از حضورش در جنگ به عنوان یک جوان بازیابد و در این مسیر به روایت جنایات جنگی و تأثیرات روانی پس از آن می‌پردازد.

این مستند به ویژه رویداد مشهور و وحشتناک کشتار صبرا و شتیلا را از زاویه‌ای متفاوت روایت می‌کند؛ نه دیدگاه قربانیان بلکه نگاهی پیچیده‌تر که باعث شده فیلم جنجالی شود.

Waltz with Bashir فیلمی است ضدجنگ که فولمن در آن به صورت خودانتقادی و عمیق، آنچه تجربه کرده را بازگو می‌کند. یکی از ویژگی‌های خاص این اثر، روایت عمدتاً انیمیشنی آن است که به جذابیت و تأثیرگذاری بیشتر فیلم می‌افزاید و آن را به تجربه‌ای متفاوت و فراموش‌نشدنی تبدیل می‌کند.

شوآ (Shoah)

مستند Shoah نه تنها به عنوان بهترین مستند جنگ جهانی دوم شناخته می‌شود، بلکه از نظر بسیاری، یکی از بزرگ‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما درباره این جنگ است،

حتی در میان فیلم‌های غیرمستند. این اثر عظیم و گسترده که بیش از ۹ ساعت زمان دارد، تجربه‌ای عمیق و طاقت‌فرسا از هولوکاست و پیامدهای آن ارائه می‌دهد که تماشای آن برای هر فردی ضروری است.

در حالی که مستندهایی مانند Night and Fog و فیلم‌هایی همچون Schindler’s List تأثیرگذار و آموزنده‌اند، Shoah یک بیانیه سینمایی نهایی درباره هولوکاست است که بدون استفاده از تصاویر آرشیوی، تنها بر پایه مصاحبه‌ها ساخته شده است.

کارگردان، کلود لانزمان، با تاکید بر قدرت کلام، شاهدان، بازماندگان و حتی برخی از عاملان جنایات نازی‌ها را به گفت‌وگو می‌نشاند تا تصویری جامع و پیچیده از این تراژدی تاریخی ترسیم کند.

این مستند با ترکیب روایت‌های متعدد، داستانی گسترده و چالش‌برانگیز می‌سازد که تماشای آن نیازمند صبر و تحمل فراوان است. با این وجود، Shoah یکی از ضروری‌ترین و مهم‌ترین آثار مستند جنگی است که به شدت توصیه می‌شود برای درک بهتر تاریخ و یادآوری تلخی‌های آن دیده شود.

سوالات متداول

بهترین بازی های روگ لایک چه آثاری هستند؟

بازی‌های Binding Of Isaac، Balatro، Moonlighter، Orcs Must Die: Deathtrap، Dead Cells، Vampire Survivors، Risk Of Rain 2، Brotato از جمله بهترین بازی های روگ لایک هستند که داستان مشخصی ندارند.

لیست بازی های روگ لایک در سال 2025 چه آثاری هستند؟

بازی‌های Bricks Survivors و Rabolut: Escape From Hell، از جمله بهترین بازی‌های روگ لایک سال 2025 هستند.

نظر شما درباره‌ی مطلب بهترین مستند های جنگی چه بود؟ لطفا نظرات خود را در بخش کامنت با فیگار و دیگر کاربران به اشتراک بگذارید.