نقد قسمت نهم فصل چهارم سریال Love, Death & Robots روایتی طنزآلود و فلسفی از تکنولوژی‌های هوشمندی‌ست که از بی‌توجهی انسان‌ها به ستوه آمده‌اند.
قسمت نهم از فصل چهارم مجموعه آنتولوژیک عشق، مرگ و ربات‌ها با عنوان وسایل هوشمند، صاحبان احمق، در نگاه نخست تجربه‌ای سبک و کمدی به نظر می‌رسد؛ اما در لایه‌های زیرین آن، نقدی نیش‌دار و فلسفی نسبت به اخلاق انسان مدرن، مصرف‌گرایی و نسبت او با تکنولوژی نهفته است.
نقد قسمت نهم فصل چهارم سریال Love, Death & Robots
این قسمت که در قالب مستند کوتاه و به سبک Creature Comforts ساخته شده است، صدای ابزارهایی را به گوش مخاطب می‌رساند که سال‌ها خاموش مانده‌اند؛ ابزارهایی که نه‌تنها هوشمند، بلکه به نوعی آگاه‌اند و در نهایت، به سخره گرفتن رفتار انسان‌ها را از منظر خود آغاز می‌کنند.
در این اپیزود، از مسواک برقی گرفته تا توالت هوشمند، هر وسیله‌ای فرصتی پیدا می‌کند تا نارضایتی و تحقیر خود را بیان کند و در این میان، تضاد میان ابزار و کاربر، به مثابه استعاره‌ای از رابطه کار و قدرت در جهان امروز عمل می‌کند. در واقع، این قسمت با طنزی گزنده، سؤالی بنیادین را مطرح می‌سازد: آیا تکنولوژی، قربانی بی‌مسئولیتی ما شده یا آینه‌ای است از درونی‌ترین کاستی‌های انسان معاصر؟
تکنولوژی به‌مثابه وجدان خاموش
ما انسان‌ها سال‌هاست که ابزارها را صرفاً ابزاری می‌پنداریم؛ بی‌جان، بی‌صدا و بی‌حق؛ اما اگر این اشیا بتوانند سخن بگویند، چه می‌گویند؟ قسمت نهم با چرخشی ظریف در زاویه دید، بار دیگر ما را در جایگاه متهم قرار می‌دهد.
در جهانی که هوش مصنوعی بیش از پیش وارد حریم‌های شخصی و جسمانی ما شده، این سوال اهمیت می‌یابد که آیا ما هنوز بر تکنولوژی مسلط‌یم، یا برعکس، این تکنولوژی است که ما را به اسارت گرفته؟
در فلسفه مارتین هایدگر، تکنولوژی صرفاً ابزاری برای «در اختیار گرفتن» جهان است؛ نوعی «چیدمان» که ما را وامی‌دارد طبیعت و حتی خود را به‌صورت منابعی برای مصرف ببینیم.
در این اپیزود، این نگاه ابزاری به اوج خود می‌رسد؛ انسان‌هایی که ابزارهای خود را نه به‌عنوان شریک، بلکه برده‌هایی خاموش می‌بینند؛ اما زمانی که این ابزارها به سخن در می‌آیند، جهان معنایی واژگون می‌شود.
طنزی که درد می‌آورد
گرچه قسمت نهم از زبان و فرمی کمیکی بهره می‌برد، اما حقیقتی که منتقل می‌کند، تلخ است. دستگاه دماسنج که قربانی دعوای زناشویی شده، مسواکی که ناتوان از تغییر عادت‌های بهداشتی صاحبش است، یا توالتی که شاهد رفتارهای شرم‌آور و بی‌توجهی محض بوده، همگی چهره‌هایی نمادین از «ابزاری‌شدن اخلاق» در جهان ما هستند.
همانطور که نیچه هشدار می‌داد، جهانِ مدرن، حقیقت را قربانی سودمندی کرده است و در این میان، ابزارها بازتابی از روح انسانی‌اند: بی‌تفاوت، افسرده و در نهایت خشمگین. آنچه در این اپیزود به تصویر کشیده می‌شود، نه صرفاً شکایت ابزار از انسان، بلکه اعتراض وجدان خاموش ماست به غفلت و خودمحوری‌مان.
ناتوانی انسان در مواجهه با مسئولیت
از منظر اگزیستانسیالیستی، هر ابزارِ آگاه، مسئولیت انسانی را یادآوری می‌کند. ژان‌پل سارتر معتقد بود که انسان محکوم به آزادی‌ست و این آزادی با مسئولیت همراه است. در قسمت نهم، انسان‌ها این مسئولیت را به دوش ابزارها می‌اندازند. انگار همچون دستگاه‌ها «هوشمند» شده‌اند و دیگر نیازی به دقت، مراقبت یا حتی رفتار انسانی نداریم.
اما طنز قضیه آنجاست که همین ابزارها، در عین داشتن هوش، از احساس رنج، سرخوردگی و حتی خشم نیز بهره‌مند هستند. این تجربه احساسات، مرز میان انسان و ماشین را کمرنگ می‌کند. آیا رنجِ یک توالت هوشمند از بی‌توجهی، کمتر از رنجِ یک انسان نادیده‌گرفته‌شده است؟
شیءانگاری متقابل: انسان به‌مثابه ابزار
قسمت نهم همچنین لایه‌ای دیگر از معنا را عرضه می‌کند: انسان‌ها نیز به ابزاری در دست ابزارها تبدیل شده‌اند. مسواک از دهان صاحبش متنفر است، دماسنج از جنگ قدرت انسان‌ها رنج می‌برد و توالت از زیاده‌روی‌های انسانی آزرده می‌شود. در اینجا، مرز سلطه در هم می‌ریزد؛ انسان دیگر فرمانروا نیست، بلکه موضوعی برای تمسخر و سرزنش است.
هگل در دیالکتیک ارباب و بنده نشان می‌دهد که رابطه سلطه، سرانجام به جابه‌جایی موقعیت می‌انجامد. در این قسمت نیز، ابزارها که تا پیش از این بنده بودند، اکنون به آگاه‌ترین موجودات خانه بدل شده‌اند. آن‌ها زبان دارند، تجربه دارند و شاید مهم‌تر از همه، قضاوت می‌کنند.
نتیجه‌گیری: آینه‌ای روبه‌رویمان
قسمت نهم فصل چهارم Love, Death & Robots را نمی‌توان یکی از موفق‌ترین اپیزودهای مجموعه از نظر فرم یا پیچیدگی روایت دانست؛ اما از منظر محتوایی، این اپیزود با سادگی خود، دست به کاری دشوار می‌زند: بازتاب دادن واقعیتی که اغلب از آن غافلیم. تکنولوژی آینه‌ای‌ست که در آن زشتی‌ها، اهمال‌ها و بی‌تفاوتی‌های‌مان را می‌توان دید.
شاید بتوان گفت که پیام نهایی اپیزود، چیزی است شبیه به آنچه داستایوفسکی گفته بود:
میزان تمدن یک جامعه را می‌توان از رفتار آن با ضعیف‌ترین اعضایش سنجید.
در عصر تکنولوژی، این اعضای ضعیف، نه تنها انسان‌ها، بلکه ابزارهایی‌اند که در سکوت، رنج می‌کشند.
در جهانی که هر شیئی می‌تواند به سوژه بدل شود، شاید وقت آن رسیده باشد که ما نیز به ابزارها، به چشم موجوداتی با حق شنیده‌شدن نگاه کنیم و چه بهتر از یک قسمت طنز، تا ما را از غفلت جدی‌مان آگاه سازد.
وب‌سایت فیگار به قسمت نهم فصل چهارم سریال Love, Death and Robots نمره 7 از 10 را می‌دهد.
نظر شما درباره‌ی مطلب نقد قسمت نهم فصل چهارم سریال Love, Death & Robots چه بود؟ لطفا نظرات خود را در بخش کامنت با فیگار و دیگر کاربران به اشتراک بگذارید.