“آیه‌های زمینی” یک فیلم درام به کارگردانی علی عسگری و علیرضا خاتمی است که در تاریخ ۲۳ مه ۲۰۲۳ در هفتاد و ششمین دورهٔ جشنوارهٔ کن به نمایش درآمد.
این فیلم در بخشی به نام “نوعی نگاه” به تماشاگران ارائه می‌شود. بازیگرانی مانند مجید صالحی، گوهر خیراندیش، فرزین محدث و صدف عسگری در این فیلم حضور دارند. “آیه‌های زمینی” دربارهٔ زندگی روزمرهٔ افراد از طبقات مختلف جامعهٔ ایران است و در بخش‌های مجزا و متصل به هم، ما شاهد روبرو شدن شخصیت‌های فیلم با مشکلات و چالش‌های اجتماعی آنها هستیم.
نقد فیلم آیه های زمینی
فیلم “آیه‌های زمینی” یا به عبارت دیگر “داستان آیات زمینی”، روی زندگی روزمرهٔ مردم در جامعهٔ ایران تمرکز دارد. این فیلم تلاش می‌کند تا واقعیت جامعهٔ ایرانی را به تصویر بکشد. در “آیه‌های زمینی”، شاهد یک داستان یکتا نیستید. شهروندان تهرانی در این فیلم ارتباطات عجیبی با یکدیگر برقرار می‌کنند و باعث رخداد اتفاقاتی در داستان می‌شوند.
نقد آیه های زمینی
فیلم “آیه‌های زمینی” به صورت بخش‌های مجزا ساخته شده است، مانند یک کتاب که از پیش‌بینی به عنوان مقدمه، اپیزودهای مختلف و پایانی تشکیل شده است. هر اپیزود به نام شخصیت اصلی آن آغاز می‌شود، از جمله: “سلنا”، “آرام”، “صدف”، “فائزه”، “فربد”، “سیامک”، “علی” و “مهری”. اپیزود اول، که به نام “مشکل درون” نامگذاری شده است، تنها اپیزودی است که به نام یک شخصیت خاص نیست و به جای آن با نام “مشکل درون” نامگذاری شده است.
هر اپیزود دارای داستانی کاملاً مجزا از دیگران است و دوربین در هر اپیزود به صورت ثابت و در یک پلان قرار دارد، و شخصیت اصلی اپیزود با یک فرد درون کادر صحبت می‌کند. پلان در طول فیلم تغییر نمی‌کند و ما هیچگاه فرد روبروی این شخصیت‌ها را نمی‌بینیم. هر یک از این شخصیت‌ها مشکلی دارند که برای حل آن به فردی خارج از کادر که فقط صدای او را می‌شنویم مراجعه می‌کنند و یا توسط او استدعا می‌شوند.
دو کارگردان جوان با هوش فراوان، شخصیت‌هایی که با آنها صحبت می‌شوند را نشان نمی‌دهند و این باعث می‌شود تا تماشاگر بتواند در ذهن و تخیل خود هر کسی را که می‌خواهد جایگزین آنها تصور کند. تصور شخصی که پشت این صداهای مختلف نشسته است، کار دشواری نیست. کارگردانان می‌دانند که همه ما، هر یک از ما، اگر نه هر روز، حداقل هفته‌ای یا چند بار در ماه با افرادی مانند آنها سر و کار داریم.
افرادی که در صندلی‌های قدرت نشسته‌اند و از هر قدرت کم یا زیادی که دارند، به عنوان ارباب رجوع و یا زیردستانشان بهره‌برداری کامل می‌کنند. آنها حتی ممکن است کارمندی هم نباشند، اما قوانین عجیب و غریب، ناعادلانه و گاهاً احمقانه را دنبال می‌کنند.
بررسی فیلم آیه های زمینی
در فیلم “آیه‌های زمینی”، قهرمانان با چالش‌های سختی مواجه می‌شوند. هر یک از آنها سعی می‌کنند با یک کارمند دولتی یا شخصیت‌های خودبزرگ‌بین دیگر، برای رسیدن به استدلالی درست بحث کنند. تمامی آنها ساکن تهران هستند و موانعی در مقررات و قوانین کشور وجود دارد که مانع رسیدن به اهدافشان می‌شود. همچنین، طنین جهانی در تشدید پیامدهای تاریک فیلم نیز احساس می‌شود.
در ۱۰ قسمت از ۱۱ بخش به هم پیوسته‌ی این فیلم، یک شخصیت تنها با یک مخاطب خارج از صفحه روبرو می‌شود. دوربین در جای خود ثابت است و هر یک از این شخصیت‌ها سعی می‌کنند یکدیگر را متقاعد کنند. علی عسگری و علیرضا خاتمی، نویسنده-کارگردان، با الهام از قافیه‌های پیچیده‌ی یک شعر کلاسیک فارسی، اثری کاملاً مدرن، مختصر و ظریف خلق کردند. این اثر غم و اندوه و خشم شعر ابزورد را در بر می‌گیرد.
ما ایرانیان، از بدو تولد تا آخر عمر، گرفتار مشکلاتی هستیم که همواره ذهن و فکر ما را درگیر خود می‌کنند. این مشکلات برای بقیه جهان خنده‌دار به نظر می‌رسند و تماشاگران غیر ایرانی در سینما با دیدن آنها می‌خندند. اما ایرانیان نیز می‌خندند، اما خنده‌ای متفاوت؛ خنده‌ای که به منظور تسلی خود و فرار از تلخی‌های پنهان در هر صحنه است. این مشکلات و مسائل، زندگی ما را تباه کرده‌اند و تنها در اپیزود “فائزه” مشکل جهانی آزار و اذیت جنسی و کلامی در محیط کار به تصویر کشیده شده است. این مشکلات در هر کشوری وجود دارند، اما انتخاب مشکلاتی که نمایش داده می‌شوند و نحوه بیان آنها باعث ناهماهنگی در قدرت و کشش اپیزودها می‌شود.
هرچند برخی اپیزودها قوی و برخی ضعیف‌تر هستند، اما “آیه‌های زمینی” از بهترین و باهوش‌ترین فیلم‌های سینمای ایران در سال‌های اخیر است. با استفاده از یک پلان ساده در هر اپیزود، بدون های و هو، بدون ادعا و با هزینه‌های کم، توانسته صادقانه و با ارتباطی مستقیم با تماشاگران حرف بزند. این فیلم نتیجه‌ای صادق، قوی و درست است و با نگاهی نو و متفاوت آفریده شده است. “آیه‌های زمینی” به تنهایی می‌تواند نماینده سینمای ایران در جشنواره‌های بین‌المللی باشد و جایگاه خود را به خوبی ایفا کند. این فیلم با استقبال بسیار خوبی از تماشاگران روبرو شده و آنها پس از پایان فیلم به گروه سازنده تشویق کرده‌اند.
اسکرین دیلی – نیل یانگ
در فیلم “آیه‌های زمینی” به نوشته نیل یانگ، هرچند فیلمسازان به طور کلی با انگیزه انسان‌گرا و پیشرو هستند، اما به نظر می‌رسد که نتیجه نهایی فیلم در مجموع بخش‌های کمتر تأثیرگذارش کمتر به دست می‌آید. یکی از مسائل ممکن این است که ساختار تکراری باشد؛ هر فصل با یک عنوان و نام یک شخصیت معرفی می‌شود و تقریباً بین شش تا نه دقیقه طول می‌کشد (که در طول فیلم طولانی‌تر می‌شوند). هر فصل شامل نماهای ثابت دوربین است که فردی دلسوز را نشان می‌دهد که با صدای نه چندان قوی و خشن صحبت می‌کند.
در خارج از صحنه، طراحی صدا توسط علیرضا علویان به طور مداوم محیط‌های پرفراز و نشیب را فراتر از صحنه بازتاب می‌دهد. پیش‌دمتن بالا نیاز به بازنویسی دارد. لطفاً متن دیگری را برای بازنویسی ارائه دهید.
ایندی‌وایر – رایان لاتانزیو
فیلم “آیه‌های زمینی” به کارگردانی علیرضا خاتمی و علی عسگری، با سه شخصیت اصلی زنی که سگش گم می‌شود، دختری که با چادر رقص تیک‌تاک می‌کند، و یک فیلمساز فرسوده که در تلاش است تا پروژه‌ی سینمایی خود را به اتمام برساند، آغاز می‌شود. این فیلم نه داستان مجزا را به تصویر می‌کشد، بلکه یک انباشته از قدرت‌ها و موانع روزمره را نشان می‌دهد.
در داستان‌های این فیلم، مشکلات کوچک بوروکراتیک و موانع اداری به زندگی طبقه کارگر فشار می‌آورند و افراد را ضعیف می‌کنند. محدودیت‌های فرهنگی، مذهبی و نهادی در شهروندان تهران، که ممکن است به نظر بی‌معنی باشند، به نتایجی ترسناک و مبهم می‌انجامند. این نتایج نشان می‌دهد که اگر وقایعی که شخصیت‌ها با آنها مواجه می‌شوند، غیرمعمول بودند، احساس یک پادآرمانشهر را به بیننده منتقل می‌کرد.
فیلم با صحنه‌ای از منظره‌ی شهر تهران شروع می‌شود و در طول آن، صداها و صحنه‌های شهری از آرامش تا هیجان را به تصویر می‌کشد. یک مرد تازه پدر شده با مسائلی روبرو می‌شود، از جمله مشکلاتی که برای نام فرزندش انتخاب کرده‌اند و سختی‌هایی که در راه این انتخاب با آن روبرو می‌شود. در این فیلم، از استیل مصاحبه مستند استفاده شده است و مصاحبه‌کنندگان پشت دوربین قرار می‌گیرند، اما هرگز در تصویر دیده نمی‌شوند.
علیرضا خاتمی و علی عسگری پس از ساخت فیلم‌های “آیات فراموشی” و “ناپدید شدن”، همکاری خود را با یکدیگر آغاز کردند. شهروندانی که در “آیه‌های زمینی” مشاهده می‌شوند، مانند شخصیت‌های “در انتظار گودو” در یک بازی انتظار به‌شدت گیر افتاده‌اند و تحت فشار سازمان‌های دولتی به جایی نمی‌رسند. این فیلم با رویکردی که به شخصعلی عسگری و علیرضا خاتمی در فیلم “آیه‌های زمینی” به ارمغان می‌آورند، به بررسی مشکلات و موانع روزمره‌ی زندگی در جامعه ایران می‌پردازد. آنها تلاش می‌کنند تا از طریق داستان‌های کوچک و شخصی، به مخاطبان نشان دهند که این مشکلات چگونه زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهند و چگونه می‌توانند احساسات پادآرمانشهر را در افراد ایجاد کنند.
تحلیل آیه های زمینی – جمع‌بندی
فیلم “آیه‌های زمینی” با شجاعت و آمادگی برای مقابله با احکام سخت‌گیرانه، در حقیقت برای مخاطب می‌تواند امیدبخش باشد. در یکی از قسمت‌های ابتدایی فیلم، پاسخ‌های شگفت‌انگیز سلنا، که هشت سال دارد، دلگرم‌کننده است. او در یک فروشگاه لباس ایستاده است و از طریق هدفونش به آهنگ‌های پاپ گوش می‌دهد، در حالی که مادرش خارج از صفحه درباره‌ی لباس مدرسه‌ای که می‌خواهد بخرد، صحبت می‌کند. خانم فروشنده نیز درباره‌ی محدودیت‌های لباس مدرسه‌ای برای دختران توضیح می‌دهد. این محدودیت‌ها با رنگ‌هایی شروع می‌شود که سلنا آنها را دوست دارد. تصویر خنده‌دار و همزمان دلخراش او که توسط لباس و حجاب بزرگترش بلعیده شده است، نشانی از خاموش شدن نور است.
بیشتر بخوانید: بیوگرافی صدف عسگری بازیگر فیلم آیه های زمینی