در مسئله کریستوفر نولان پاپریکا با مفهوم الهام هم طرف هستیم. اما سوال اینجاست که پاپریکا برای نولان‌ها الهام بوده یا منبعی برای کپی‌کاری؟ همراه فیگار بمانید.
یادش بخیر سال‌ها پیش یکی از شاعرانِ مطرح ایران که از آوردن نامش در اینجا اجتناب می‌کنم در محفلی خصوصی به بنده گفت “الهام فقط روی تخته.” اما خب ایشان با نظرات ضد زن و رادیکالشان همیشه خواستند که خودشان را مطرح کنند. اما اساسِ این عقیده همیشه پابرجا بوده است.
الهام‌پذیریِ کارگردانان از ساخته‌های همکارانشان از زمان پیدایش سینما مطرح بوده است. برخی اساسا الهام را امری استعاری و فانتزی می‌دانند. در این میان حتی کارگردانان مشهور و شناخته شده‌ای نیز هستند که آثار مطرحشان را نیز با الگوبرداری از فیلم‌های دیگر ساخته و اکران می‌کنند. اما مرزِ بین کپی، الگو برداری و الهام چیست؟
کریستوفر نولان پاپریکا را مو به مو کپی کرده است
آیا اینسپشنِ نولان تقلید است؟
فهرست مطالبی که در رابطه با کریستوفر نولان پاپریکا خواهید خواند به شرح زیر است:
گاهی یک اثر هالیوودی موفق در واقع تحت تاثیر مستقیم انیمه‌های ژاپنی است. این ارتباط گاهی به صورت رسمی اعلام می‌شود ولی اغلب با انکار سازندگان رد می‌شود. فیلم Inception محصول سال 2010 که می‌توان گفت معروف‌ترین فیلم نولان است، به محض اکران سر و صدای زیادی به پا کرد و هم در نزد مردم و هم منتقدین مورد تحسین واقع شد. در اینجا من قصد دارم به شباهت‌های بین این فیلم و انیمه سینمایی Paprika محصول سال 2006 بپردازم.
رویاروییِ اینسپشن و پاپریکا
در این بخش از فیکست (برنامه یوتوبیِ فیگار) می‌توانید بخش‌های زیادی از فیلم مشهور تلقین (Inception) از کریستوفر نولان را مشاهده نمائید (لینک در انتهای این نوشتار قرار گرفت) که با الهام‌پذیری و یا کپی‌برداری از فیلم Paprika به کارگردانی ساتوشی کن ساخته شده است. انیمیشنی که محصول سال 2006 بود و یکی از تحسین برانگیزترین آثار سال در میان منتقدین بود. انیمه های ژاپنی همواره در طول تاریخ منبع الهامی قدرتمند برای سینمای غرب بوده‌اند.
بررسی ریشه‌ای
در فیلم Inception ما با یک شخصیت به نام “دام کوب”(دیکاپریو) طرف هستیم که می‌تواند از طریق به خواب بردن افراد و سپس وصل شدن به یک دستگاه، وارد رویای آنها شود و رویاهایشان را تغییر بدهد و یا راز‌های مهم و اطلاعات ناخودآگاه آنها را فاش کند.
در فیلم Paprika یک دستگاه اختراع می‌شود که یک انقلاب در روان‌درمانی به پا می‌کند. استفاده کننده آن می‌تواند از طریق آن وارد رویای افراد دیگر شود و بیماری آنها را در یک سطح ناخودآگاه درمان کند.
این دو فیلم شاید داستان کلی یکسانی نداشته باشند ولی شباهت‌های بین این دو فیلم غیر قابل انکار است. فیلم نولان نه فقط دستگاهی را به تصویر می‌کشد که می‌تواند به ذهن دیگران وارد شود بلکه همچنین با مفهوم “واقعیت در مقابل واقعیت مجازی” نیز سر و کار دارد و اینکه چطور یک نفر می‌تواند بگوید که آیا آنها در دنیای واقعی هستند یا نه!
کپی‌کاری نولان؟
این دو فیلم آنقدر متفاوت هستند که وجود دیدگاه‌های متفاوت نسبت به آنها را بتوان توجیه کرد، ولی احتمال اینکه نولان از این انیمه سینمایی برای خلق این اثر ایده‌هایی قرض گرفته باشد، زیاد است. ذاتا تصاویر و پلان‌های مشترک را در فیکست مشاهده خواهید کرد.
عنوان شده که کریستوفر نولان در مصاحبه‌ای تصدیق کرده که در ساخت Inception (تلقین) از انیمه‌ی Paprika (پاپریکا) فانتزی رنگارنگ ساتوشی کُن الهام گرفته ولی این اظهارنظر هیچ‌گاه به شکل رسمی تایید نشده است. هر دو فیلم درباره‌ی فراگیر شدن و سوء‌استفاده از اختراعی است که امکان ورود به خواب دیگران را فراهم می‌کند و مخاطب را درگیر خواب‌هایی لایه لایه می‌کند.
کپی‌کاری نولان؟
این ایده به صورت جزئی‌تر در فیلم Total Recall (یادآوری کامل) و رمان Ubik (یوبیک) اثر فیلیپ کی.دیک هم دیده شده است، اما با کنار هم قرار دادن فیلم‌های ساتوشی کُن و نولان شباهت‌های بیشتری بین‌شان به چشم می‌خورد. پاپریکا با بهره‌گیری هوشمندانه از خصوصیات انیمه در قالبی سوررئال اثر عمیق‌تری به نظر می‌رسد؛ به این معنا که پاپریکا به طور لذت‌بخشی در رویاها به عنوان سطحی از روح که هر چیزی در ناخودآگاهش قابل رخ دادن است غوطه‌ور می‌شود ولی تلقین برای راضی نگه داشتن مخاطبش بیشتر به سمت اکشن گرایش دارد.
کپی‌کاری نولان؟
البته انیمیشن پاپریکا تا قبل از تلقین اثر مورد توجهی بود و حتی Wolfgang Peterson اعلام کرده بود قصد دارد تا اقتباس لایو-اکشنی از روی آن بسازد، ولی این نولان بود که با تلقین به مشهور شدن این ایده کمک کرد. در نهایت نولان با گفتن اینکه از ۱۰ سال قبل روی نوشتن فیلمنامه‌ی اینسپشن کار می‌کرده است به صورت تلویحی از کنار این موضوع می‌گذرد ولی دیدن بعضی سکانس‌های مشابه (مثل تصاویر این لینک) باعث می‌شود بیشتر به وجود ارتباط بین آنها اذعان کنیم؛ شاید اینسپشن در یکی از خواب‌های سطح بالای پاپریکا رخ داده باشد.
دنیای انیمه
دنیای انیمه‌ها با داشتن تکیه‌گاهی مثل انبوه مانگاها و نوول‌های ژاپنی، هرچند خود محفلی از تکرار ایده‌های مختلف در قالب‌های داستانی متنوع است ولی با داشتن محیطی پویا و بدون محدودیت برای شکوفایی تخیلات، همیشه شاهد بروز چارچوب‌های جدیدی در روایت‌های هنری تاثیرگذار بوده است که این تاثیر در آثار سینمای دنیا به‌خصوص هالیوود بیشتر احساس می‌شود. اگر شما هم از طرفداران این آثار ژاپنی باشید شاید حین دیدن بعضی از فیلم‌های امریکایی متوجه شباهت‌هایی در ایده‌ی اصلی داستان با انیمه‌ها و حال و هوای آنها شده باشید، حتی ممکن است با یک کپی کامل مواجه شده باشید.
انیمه
در بهترین حالت فیلم‌ها اقتباسی هستند (مثل فیلم Edge of Tomorrow که از روی لایت نوول و مانگایی به اسم All You Need Is Kill ساخته شده است)، یا ممکن است سازنده در طول فیلم با ارجاعاتی به اثر اصلی به این موضوع اشاره کرده باشد، اما در حالت آخر هیچ ردی از چگونگی این ارتباط دیده نمی‌شود و سازنده‌ها هم زیر بار این قضیه نمی‌روند.
انیمه
در حالت کلی و کمی سختگیرانه می‌توان به این حرف پابلو پیکاسو استناد کرد که گفته است: «هنرمندان خوب کپی می‌کنند ولی هنرمندان خبره سرقت می‌کنند.» و در آخر با این نقل قول از ژان-لوک گدار با این موضوع کنار آمد: «موضوع این نیست که ایده‌ها را از کجا می‌آورید، بلکه اصل قضیه این است که آنها را به کجا می‌برید.»
بررسی جامع و تصویری در فیکست
ما در چنل یوتوبِ فیگار (فیکست) به بررسی تصویریِ این مسئله پرداختیم و پلان‌ها و فضاهای دراماتیکیِ مشترکِ این دو اثر را کنار هم گذاشته و روی آن صحبت کردیم تا با مشاهده این ویدئو قضاوت را به عهده ذهنِ سیالِ شما عزیزان و مخاطبان قرار دهیم.
لینک مستقیم ویدئوی بررسی اینسپشن و پاپریکا
بیشتر بخوانید:
- بهترین انیمیشن های 2022
- بهترین انیمیشن های کمدی 2022
- بهترین انیمیشن های دیزنی 2022
- بهترین انیمه های 2022 (نتفلیکس)
- بهترین انیمه های سریالی 2022
- بهترین انیمه های شمشیری 2022 و 2021
- معرفی و تحلیل بهترین انیمه های سبک کاوایی
- معرفی و تحلیل بهترین انیمه ها درباره گروه های راک
- بهترین انیمیشن های سریالی تاریخ
- بهترین فیلم ها بر اساس انیمیشن های محبوب
- بهترین شخصیت های شرور انیمیشن های دیزنی بر اساس IMDB
- بهترین انیمیشن های کمیک بوکی
- بهترین انیمه های سریالی نتفلیکس
- بهترین انیمه های دبیرستانی نتفلیکس
- بهترین انیمه های سریالی ترسناک
- بهترین انیمه های ترسناک
از همراهی شما تا انتهای نوشتار کریستوفر نولان پاپریکا سپاس‌گزار هستیم. حتما ما را با نظرات خود در رابطه با این نوشتار، آگاه کنید. شما می‌توانید به عنوان نویسنده مهمان در سایت فیگار عضو شوید و علاوه بر اشتراک نظرات خود در رابطه با مقاله‌ها، نقد فیلم ، نقد سریال ، اخبار سینما و مطالب خودتان را نیز انتشار دهید. برای مطالعه فراخوان مرتبط با آن بر روی لینک نویسنده مهمان کلیک نمایید. در ضمن شما همراهان عزیز می‌توانید به اینستاگرام فیگار جهتِ شناختِ مهمترین فیلم های ژانرهای مختلف و خلاصه نقد و بررسی‌های فیلم‌های روز دنیا مراجعه کنید.