نمایش رحمن به نویسندگی و کارگردانی محمد اکبری، از ۲۲ تا ۲۶ فروردین ماه در شهرستان هشترود به روی صحنه رفت. با نقد نمایش رحمن همراه باشید.
فوکو در کتاب تاریخ جنون می‌گوید: “هیستری واقعی‌ترین و در عین حال فریبنده‌ترینِ بیماری‌هاست” و قبل‌تر از آن می‌گوید: “جنون صرفا از آن رو انسان مدرن را تهدید می‌کند که او را به دنیای غمگین و خاموش حیوانات و اشیاء و آزادی محدود شده‌شان باز می‌گرداند.”
در ادامه با نقد و بررسی نمایش رحمن به قلم محسن عبداللهی همراه ما باشید.
نقد نمایش رحمن
مالیخولیایی که از مدنیت شروع و در ادبیات تکثیر می‌شود
رحمن که دومین اثر نمایشی محمد اکبری، هم در مقام نویسنده و هم کارگردان است، همان جنون انسان مدرن را در خود حمل می‌کند. انسانی که پس از جنگ‌های جهانی و انقلاب‌ها و آرمان‌های بی‌سرانجامی که قرار بود برای او نجات دهنده باشند، حال می‌خواهد در پیرامون خودش با اشیاء و مالیخولیایی که از گذشته گریبان او راگرفته خاموش شود.
رحمن با حرکات هستریکی‌اش، با ترسی که بی‌ربط به جنون او نیست، تمام توهمش را غیر مستقیم آزاد می‌کند. او با اشیاء خانه خود، با سیگارو قرص و فندک در حال حل شدن است؛ حتی چیدمان کتاب‌ها در خانه! گویی رحمن با آن‌ها زندگی می‌کند. فراتر از مطالعه و غرق شدن انگار با کتاب‌ها می‌خوابد، بیدار می‌شود، غذا می‌خورد و صحبت می‌کند.
بیشتر بخوانید:
اما هر بار می‌خواهد تمرکز کند و داستان الیاس را بنویسد، جنون وجودش را فرا می‌گیرد. رحمن در میان مالیخولیا و خِرد مانده است. هیستری اورا فریب می‌دهد و هر لحظه ذهنش درگیر صداها و اوهام می‌شود. در ادامه بررسی نمایش رحمن همراه باشید.
رحمن می‌ترسد چرا که یک مبارز سیاسی است. هر لحظه از پنجرهاتاق به بیرون سرک می‌کشد و احساس می‌کند تعقیبش می‌کنند. اما ترس او تنها از توهم او ناشی نمی‌شود. رحمن می‌داند مسیری که رفته به سرانجامی نرسیده و با تمام آرمان‌هایش به بن بست خورده است.
رحمن در حکومت دوران خودش دیگر مهره‌ای سوخته است؛ این را روزنامه‌ای که دوستش محمد به او نشان می‌دهد که در آن اعتراف کرده است، می‌گوید. رحمن همه را تکذیب می‌کند.
بیشتر بخوانید:
رحمن مرده است، مرده‌ای متحرک! این را آغاز نمایش می‌بینیم و سوالی ذهنیت گرا از خود می‌پرسیم، آیا رحمن مرده است؟ در حال مردن است؟ یا مرده است خودش نمی‌داند؟ آیا محمد دوست او واقعیست یا فقط رحمن او را می‌بیند؟
نمایش رحمن یک اثر روانشناختی و تا حدی ذهنیت گراست، نه اینکه اثری سیاسی باشد. داستانی روانشناختی را در لابه لای سیاست و انقلاب و مبارز بودن کاراکترها بیان می‌کند و چه رمزشبی بهتر از جغد کور صادق هدایت؟
جورج آگامبن در کتاب “باقی مانده‌های آشویتس” به سخنی از بلنشو اشاره می‌کند که انسان آن ویران نشدنی است که می‌تواند تا بی‌نهایت ویران شود. این ویران شدن در روان رحمن کاملا دیده می‌شود و چه چیز وحشتناک‌تر از ویرانی روح برای انسان مدرن!
View this post on Instagram
ما از دست رفتن و در خود مردن یک مبارز سیاسی را می‌بینیم اما با تمام خون‌های ریخته شده او یک آرمانگراست و با اینکه در حال ویرانیست، دست از اهدافش برنمی‌دارد. کشمکش و دیالاکتیکی که بین محمد و رحمن اتفاق می‌افتد گویای این امر است. برای همین وقتی محمد او را به خاطر ترس و آرمان‌هایش سرزنشش می‌کند و بی‌تفاوتی خودش را نشان می‌دهد، رحمن اشاره به شعری از مارتین نیمولر می‌کند.
بیشتر بخوانید:
نمایش رحمن نسبت به اثر قبلی محمد اکبری یعنی “خُل وضعی چه وضعیتیه؟” خود را محکم‌تر و قوی‌تر نشان می‌دهد. این را در دیالوگ‌ها و ریتم نمایش می‌توانیم ببینیم. نمایش پر از حرکات فیزیکال و روایتی پر تحرک در بستر فضای وهم انگیز ذهن یک نویسنده است.
با این حال محمد اکبری می‌توانست از زبان بدن و حرکات فیزیکال استفاده بیشتر را ببرد، چرا که کاراکترها و فضای نمایش این پتانسیال را در خود داشت وحتی داستان الیاس که رحمن در حال خلق آن است، گویی بی‌ربط به خود رحمن نیست.
محمد اکبری می‌توانست از نظریات روانشناختی در شخصیت سازی رحمن و ارتباطش با الیاس بهره ببرد و ذهن مخاطب را به ضمیر ناخوداگاه و رابطه او با کودکی و کشمکشی که با ایگو و سوپرایگوی او رخ می‌دهد جلب کند. ریتم داستان خسته کننده نیست و محمد اکبری می‌توانست ادامه دهنده نمایش که خود او نویسنده اثر است باشد.
بیشتر بخوانید:
به هر حال نمایش رحمن از آن دست آثار نمایشی بود که به عنوان مخاطب تئاتراز دیدن آن لذت بردم و جای تماشای چندین بار را داشت.
عوامل تئاتر رحمن هشترد
- نویسنده و کارگردان: محمد اکبری
- دستیار کارگردان: سمانه علی‌پور
- تهیه کننده: حسن بالازاده
- بازیگران: حامد شیری‌پور، محمد اکبری
- آهنگساز: ساجد جلیلی نژاد
- طراح گرافیک: شادی پوشه دار
- تیزر: ابوالفضل کریمی اصل
- طراح صحنه: پرویز طالب پور
- طراح گریم: ریحانه جهانگیری
- منشی صحنه: شایان اکبری
- عکاس: حامد مرتضوی، لیلا شکری‌فرد
- مکان اجرا: آمفی تئاتر اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان هشترود
- زمان: ۲۲ تا ۲۶ فروردین ۱۴۰۱
بیشتر بخوانید:
- فیلم و سریال های ممنوعه ایرانی و خارجی
- غمگین ترین فیلم ها و سریال های ایرانی
- بهترین فیلم های عاشقانه ایرانی قبل از انقلاب
- بهترین مستند های ایرانی
- بهترین سریال های تلویزیونی 1400
- بهترین سریال های ایرانی 1400
- بهترین فیلم‌ها و سریال‌های کره‌ای
- جدول پخش سریال های ترکیه 2022
- جدیدترین و بهترین فیلم های ترکی 2022
- بهترین و جدیدترین سریال های ترکی 2022
از همراهی شما تا انتهای نوشتار نقد نمایش رحمن سپاس‌گزار هستیم. حتما ما را با نظرات خود در رابطه با این نوشتار، آگاه کنید. شما می‌توانید به عنوان نویسنده مهمان در سایت فیگار عضو شوید و علاوه بر اشتراک نظرات خود در رابطه با مقاله‌ها، نقد فیلم ، نقد سریال ، اخبار سینما و مطالب خودتان را نیز انتشار دهید. برای مطالعه فراخوان مرتبط با آن بر روی لینک نویسنده مهمان کلیک نمایید. در ضمن شما همراهان عزیز می‌توانید به اینستاگرام فیگار جهتِ شناختِ مهمترین فیلم های ژانرهای مختلف و خلاصه نقد و بررسی‌های فیلم‌های روز دنیا مراجعه کنید.