نقد فیلم تصور لیلا حاتمی ؛ فقدان عشق

تصور یک فیلم درام و عاشقانه می‌باشد که در سال ۱۳۹۹ تولید شده است. با نقد فیلم تصور و بازی لیلا حاتمی همراه ما بمانید تا درباره عشق بیشتر بشنوید.

این فیلم توسط علی بهراد کارگردانی و نویسندگی شده و تهیه‌کنندگی آن بر عهده جواد نوروزبیگی می‌باشد. در ابتدا، نام این فیلم “هِرمان” بوده است. فیلمبرداری آن از اسفند ۱۳۹۹ تا فروردین ۱۴۰۰ انجام شده و بازیگران اصلی آن شامل لیلا حاتمی و مهرداد صدیقیان می‌شوند.

اطلاعات کلی فیلم تصور

• کارگردان علی بهراد
• تهیه‌کننده جواد نوروزبیگی
• نویسنده علی بهراد
• بازیگران لیلا حاتمی مهرداد صدیقیان سما سوار هادی احمدی محمد خاکساری
• موسیقی علیرضا افکاری
• فیلم‌بردار علیرضا برازنده
• تدوین‌گر عماد خدابخش
• توزیع‌کننده خانه فیلم فیلیمو (اکران آنلاین)
• تاریخ‌های انتشار ۱۷ خرداد ۱۴۰۲ – ۱۴ شهریور ۱۴۰۲ (اکران آنلاین)
• مدت زمان ۷۷ دقیقه
• کشور ایران
• زبان فارسی
• فروش گیشه ۱٬۷۰۱٬۰۹۶٬۰۰۰ تومان

نقد فیلم تصور لیلا حاتمی

درباره فیلم “تصور” باید گفت که هزینه تولید آن از عرضه در خارج از کشور تامین شده و بسیار بیشتر از آنچه که سرمایه‌گذار و تهیه‌کننده در ابتدا انتظار داشته‌اند، درآمدزایی کرده است. به همین دلیل، دیگر انگیزه‌ای برای تبلیغ فیلم در اکران داخل کشور وجود نداشته و وظیفه تبلیغات را به‌طور کامل به دفتر پخش واگذار کرده‌اند.

بیشتر بخوانید: بهترین فیلم های ایرانی تاریخ سینما + [1402 و تمام دوران]

بررسی ساختار روایی

“تصور” برای اولین بار در هفته منتقدان جشنواره کن ۲۰۲۲ به نمایش درآمد. این فیلم با ساختار دراماتیک متفاوت خود، توانست در بخش جنبی داوری منتقدان به جایگاهی برسد که بسیاری از آثار این بخش به آن دست نمی‌یابند.

اولین فیلم بلند سینمایی علی بهراد در مورد فقدان عشق است. اما در این فیلم، او از یک روایت سورئال برای بیان ایده‌های خود استفاده کرده و واقعیت و خیال را با هم ترکیب کرده است. داستان فیلم درباره یک پسر جوان می‌باشد که به عنوان راننده تاکسی آنلاین کار می‌کند. هر شب، او مسافران زنی را سوار می‌کند که چهره‌ای ثابت دارند. این چهره، نمادی از عشقی ناتمام است که پسر در ذهن خود تصویرسازی کرده و هر زنی که در مسیرش قرار می‌گیرد، با آن چهره روایت می‌شود. آن مسافران حتی ممکن است زاییده‌هایی از تخیل پسر باشند و در واقعیت وجود فیزیکی نداشته باشند.

جنس عشق

عشقی که در این فیلم به تصویر کشیده می‌شود، شکلی درونی دارد و به همین دلیل از سایر عشق‌های رمانتیکی که در آثار دیگری روایت شده، متفاوت است. در این عشق، شخصیت‌ها به هیجانات آنی که به افکار موهومِ مرد حمله می‌آورند، می‌پیچند و نمی‌توانند از آن فرار کنند. مرد جوانی که حتی نامی ندارد و به عنوان یکی از هزاران نفر ساکن روی زمین تلقی می‌شود، بیش از اینکه مرموز به نظر برسد، قدرت خیال‌پردازی دارد. قوه خیالی که این مرد درون ذهنش ساخته است، در دنیای روزمره و زندگی معمولی کمتر توجه دیگران را به خود جلب می‌کند.

زنی که شبانه با این پسر جوان همراه می‌شود، هر بار یک داستان را تعریف می‌کند؛ به نظر می‌رسد که ماموریتی بر عهده دارد که سوار ماشین مرد جوان شود و یک ماجرای خیالی یا شاید واقعی را برای پسر تعریف کند. این عمل با بیانی غلوشده یا شاید پراکنده، داستانی را برای بیننده خلق می‌کند و هر بار با تصویر و داستان جدیدی، آن را غافلگیر می‌کند. این روش سعی دارد تا تنوع تصویری و داستانی را در فیلم ایجاد کند و جهانی از مواجهه‌ها را به تصویر بکشد که در آن هر بار با داستانی ذهنی-عینی بیننده را متحول می‌کند.

بیشتر بخوانید: بهترین فیلم های ایرانی در ژانر ترسناک

دیالوگ

در فیلم، دیالوگ‌ها بیشتر به عدم وجود عشق می‌پردازند. شخصیت‌های زنی که در مسیر پسر قرار می‌گیرند، در واقع به دنبال عشق و آرامش در زندگی هستند، اما به دلیل شرایط اجتماعی و اقتصادی که در ایران وجود دارد، به راهبردهای مختلفی برای زندگی پیش می‌روند.

آن‌ها علاقه عمیقی به عشق در معنای سنتی ندارند و عشق را به عنوان ابزاری برای سرگرمی و تفریح می‌بینند. به عنوان مثال، یکی از زنان جوان می‌گوید که همزمان با بیش از چهار نفر در ارتباط است و تنها به دلیل سرگرمی و تفریح به سراغ آن‌ها می‌رود.

یکی از این مردان او را می‌خنداند و دیگری ثروتمند است. با این حال، نقطه مشترک این شخصیت‌ها در این است که بیشتر عاشق شخصی شده‌اند که توجهی به آن‌ها ندارد. این وضعیت در مورد پسر نیز درست است. او عاشق دختری که شیرینی می‌فروشد است، اما نمی‌تواند به او ابراز علاقه کند. در این داستان، حلقه‌ای از عشق‌های گمشده یا به پایان رسیده همه انسان‌های “تصور” را فراگرفته است.

بیشتر بخوانید: بهترین فیلم های ایرانی نتفلیکس

جهانی فانتزی

در این داستان، جهان فانتزی شکل‌یافته‌ای دارد که به شخصیت‌ها امکان می‌دهد به شکلی فراتر از انسان عادی ظاهر شوند و بُعد‌های جدیدی از تصورات انسانی را نشان دهند. راننده جوان، در ظاهر یک فرد عادی و معمولی به نظر می‌رسد و عاشق است، اماز شدت شرم و عدم اعتماد به نفس، نمی‌تواند احساسات خود را به معشوق خود بیان کند.

اما هم‌زمان با این حالت، او هر شب زنی را در قالبی غیرمعمول می‌بیند که در جهان واقعی ظاهر نمی‌شود. یک بار این زن با لباس عروسی توسط شوهرش رها شده است، بار دیگر زنی با شکلات‌های ولنتاین با مردانی که عاشق او هستند صحبت می‌کند و یک بار هم زنی جوان است که برای مسابقات تیراندازی جهانی به فرودگاه می‌رود.

این شخصیت‌های فانتزی نشان می‌دهند که در جهان داستان، امکان وجود واقعیت‌ها و تجربیاتی وجود دارد که فراتر از حدود عادی انسانی قرار دارند. این جهان فانتزی به نوعی به شخصیت‌ها اجازه می‌دهد تا با شکل و حالت‌هایی عجیب و غریب ظاهر شوند و ایده‌های جدیدی را تجربه کنند.

بیشتر بخوانید: غمگین ترین سریال های ایرانی تمام دوران + [1402 و پخش خانگی]

حرف‌های کارگردان

این کارگردان جوان اظهار داشته است:

بازخوردهایی که تاکنون درباره فیلم ‘تصور’ دریافت کرده‌ایم، اغلب مثبت بوده است. احساس می‌کنم در یک لیگ متفاوت نسبت به فیلم‌های پرفروش امروزی که در آن رقابت می‌کنند، حضور دارم. دنیایی متفاوت را تجربه می‌کنم و احساس می‌کنم مخاطبانم نیز از مخاطبان این فیلم‌ها متفاوت هستند. ‘تصور’ در بسترهایی عرضه می‌شود که شاید هر فیلمی قادر به ارائه در آن بسترها نباشد و این فیلم مخاطبان خاص خود را پیدا می‌کند.

درباره کارنامه خود در صنعت سینما، این کارگردان اظهار داشته است:

قبل از این، من در حوزه نوشتن داستان‌ها فعالیت می‌کردم و از مرحله‌ای به بعد شروع به نوشتن فیلمنامه کردم. در سال ۹۴ برای اولین بار درخواست پروانه ساخت فیلم دادم. همواره علاقه داشتم به واسطه کارهایی که انجام می‌دادم، شناخته شوم. کارهایی که قبل از این نوشته بودم، بیشتر در سطح کمدی و برنامه‌های تلویزیونی بودند. البته با همکاری افرادی که برایم قابل احترام بودند. کارنامه‌ام شامل کارهایی است که شاید به همه آنها افتخار نکنم، اما هدف از آنها تأمین مخارج زندگی بود تا روزی بتوانم فیلم خودم را ساخته و اجرا کنم.

بهراد درباره شخصیت محوری “تصور” ، اظهار داشت:

ایده اصلی فیلم از جمله‌ای به وجود آمد که بهترین روابط نیز ممکن است به مشکلاتی برخورد کنند. ما بسیار فکر کردیم که چطور می‌توانیم این ایده را به فیلمنامه تبدیل کنیم. من مطمئن بودم که باید در طول داستان محیط را مدام تغییر داده و این تغییر می‌تواند مقابله با مشکلات باشد. به همین دلیل به ساختار اپیزودیک رسیدیم، اگرچه همه داستان‌ها در یک راستا قرار دارند. با لیلا حاتمی و مهرداد صدیقیان هم توافق کردیم که آن‌ها در طول فیلم به تدریج نزدیک‌تر شوند. ساختار فیلم بسیار تجربه‌گرا است. این برای من برای اولین بار در طول فعالیت حرفه‌ایم بود که از یک مفهوم به فیلمنامه رسیدم. در یک زمانی بودم که چندین فیلمنامه رد شده بود و تصمیم گرفتم یک فیلم برای خودم بسازم. به خودم گفتم اگر فقط یک فیلم از من باقی بماند، این فیلم باشد. به همین دلیل فیلم بسیار نیرومند و بر اساس خلوص نیت ساخته شده است.

نظر منتقدان

تیم گریرسون، منتقد اسکرین نشریه آمریکایی، در بخشی از یادداشت خود درباره فیلم «تصور» به شرح زیر نوشت:

این فیلم یک روایت مرموز از دو شخصیت است که زندگی‌شان تنها در طول سفرهای شبانه‌شان با تاکسی در تهران تلاقی می‌کند. «تصور» به بیننده القا می‌کند که هوای اسرارآمیز داستان را در آغوش بگیرد، اما به طرز بازیگوشانه‌ای از افشای دقیق آنچه در حال رخ دادن است، امتناع می‌کند.”

علی بهراد، نویسنده و کارگردان فیلم، شخصیت‌هایی را به مخاطب معرفی می‌کند که هیچ نامی ندارند: یک زن (لیلا حاتمی) و یک راننده تاکسی (مهرداد صدیقیان)، و سپس آن‌ها را در طول چندین تصویر دنبال می‌کند. به نظر می‌رسد هر باری که آن‌ها با یکدیگر مواجه می‌شوند، به عنوان یک شروع مجدد برای رابطه بین آن دو عمل می‌کند. در واقع، عنوان فیلم یک دعوت به مخاطب است تا معنای شخصی خود را از روایت داستان خلق کند و از این رو، «تصور» چیزی بیشتر از یک مراقبه زودگذر درباره عشق و اشتیاق است.

جذابیت ویژه این فیلم در فرصتی می‌باشد که به مخاطب برای پر کردن جاهای خالی داده شده است.

جمع‌بندی

فیلم “تصور” یک بلبشوی بنجل سازی در سینمای ایران است که به جرات ایده‌های خود را بدون ترکیب با قراردادهای نانوشته سینمای ایران به تماشاگران ارائه می‌دهد. این فیلم مستقل است و به خوشبختی، در مورد تاریکی زندگی در شهر حرف می‌زند، اما به همان اندازه، شوق و اشتیاق زندگی را نیز زنده نگه می‌دارد، تا شاید یکی از مسافران خیالی که در ماشین راننده جوان نشسته است،

در گوشه‌ای از این شهر، عشق را تجربه کند و به آرامش برسد. این فیلم به آدم‌هایی می‌پردازد که خواسته زیادی از زندگی ندارند و تنها می‌خواهند به شکلی عاشقانه زندگی کنند و در دریای تاریکی، نقطه‌ی روشنایی باشند. “تصور” یک غنیمت است، زیرا جسارت دارد و ایده‌های نو و بدون قید و شرط را به تماشاگران ارائه می‌دهد، بدون اینکه در محدودیت‌های سنتی سینمای ایران گرفتار شود.