نقد فیلم کازابالانکا (Casablanca 1942) ؛ تحلیل ساختاری روایتی از مایکل کرتیز

[yasr_overall_rating]در این نوشتار به یکی از عاشقانه‌های خاص سینمای کلاسیک اشاره‌ای خواهیم داشت. در ادامه با فیگار و نقد فیلم کازابالانکا همراه ما باشید.

در کازابلانکا، رقیب هم یک انسان است و هم یک آرمان برتر. دو «گذشته» بازمیگردند تا ریک، قهرمان داستان، را عذاب بدهند: رابطه عشقی با السا، و زندگی به عنوان جنگجوی راه آزادی.

متأهل بودن السا کافی نیست. این واقعیت که شوهر او قهرمانی افسانه ای و در خدمت نهضت مقاومت در برابر نازی است باعث برانگیختن کشمکش و غنا بخشیدن به مثلث عشق میشود.

آمدن السا احساسات ریک را بر می انگیزد و آمدن لازلو خون جنگجوی ریک و نیاز درونی او را به بازخرید گناهان به جوش می آورد. تجدید حیات خوی قهرمان گرای ریک این آگاهی را به او ارزانی میدارد که رقیب سابق، یعنی لازلو، اگر السا را کنار خود نداشته باشد نمیتواند به مبارزه ادامه بدهد.

به خلاف بسیاری از مثلثهای عشقی، که در آنها رقبا برای تصاحب دل یک زن پنجه در پنجه هم می اندازند، ریک عشق خود را فدا میکند تا راه قهرمانانه رقیبش را در پیش گیرد.

نقد فیلم کازابالانکا (Casablanca 1942)

تحلیل ساختاری روایتی از مایکل کرتیز

در روند این نوشتار به مسائلی که در زیر لیست شده است خواهیم پرداخت:

• تحلیل ساختاری روایتی از مایکل کرتیز
• دعوت به ماجرای اساسی فیلم
• سکوتی عاشقانه
• دلهره در فلاش بک
• آنیما
• بحران عاطفی
• ایثار
• کازابالانکا در یک نگاه
• عوامل فیلم

۱۹۴۱. جنگ جهانی دوم. کازابلانکا مأمن پناه‌جویانی است که از سایه سرکوبگر نازی در اروپا میگریزند. آنهایی که خوش شانس ترند ممکن است از هر وسیله ممکن برای به دست آوردن ویزای خروج، که زندگی آزاد در نیویورک را به ارمغان می آورد، استفاده کنند. بقیه باید زندگی در دنیای عادی ناپایدار کازابلانکا را با انتظار سر کنند. انتظار و باز هم انتظار.

یک تلگرام خبر از قتل دو پیک آلمانی و به سرقت رفتن دو برگه عبور میدهد. این دعوت باعث به هم ریختن دنیای عادی روایت میشود. پلیس محلی به فرماندهی سروان لوئی رنو مظنونین همیشگی را جمع میکند. تحقیقات به نتیجه میرسد و رنو تصمیم دارد به افتخار ورود رئیس آلمانی گشتاپو، سرگرد اشتراسر، قاتل را در کافه ریک دستگیر کند.

کافه ریک، که توسط ریچارد بلین خسته از جنگ اداره میشود، یکی از پاتوقهای محبوب در کازابلانکاست، محل کسانی که همگی وعده آزادی میدهند. در پشت ظاهر خشن و بدبین ریک، قلبی شکسته پنهان است، مسئله درونی او. این ضدقهرمان سرخورده و میهن پرست سابق، موضع بی طرف خود را سرسختانه حفظ میکند. ریک خودش را برای هیچ کسی به دردسر نمی اندازد. با این همه، درخواست اوگارت را برای نگهداری از ویزاهای مسروقه قبول میکند، یک دعوت به ماجرا.

بیشتر بخوانید:

نقد فیلم Cruella (کروئلا 2021)

نقد فصل اول سریال لوکی (2021 Loki) جدیدترین اثر مارول

بعد سروان رنو خبر دستگیری قریب الوقوع اوگارت و ورود رهبر نهضت مقاومت چکسلواکی، ویکتور لازلو، را به ریک میدهد. این استاد قانون به ریک هشدار میدهد که خودش را درگیر مسائل این دو نفر نکند (یک امتناع).

دعوت به ماجرای اساسی فیلم ؛ نقد فیلم کازابالانکا

در این فاصله، ویکتور لازلو با همسر زیبای خود، السا لوند، وارد کافه میشود. لازلو در حال فرار از دست نازی ها به کافه ریک پناه آورده تا به برگه های خروج دست پیدا کند، مسئله بیرونی او.

یک رشته دعوت‌های متوالی روی میدهد که دو مسئله عمده فیلم را تحت تأثیر قرار میدهد:

• یکی از مأموران نهضت مقاومت به لازلو خبر می دهد که اوگارت دستگیر و ویزاها ناپدید شده است (سفر آرمان برتر).
• السا متوجه می شود که صاحب میخانه، یعنی ریک، معشوق سابق او در پاریس است (سفر عاطفی).

السا از سام نوازنده پیانو درباره ریک میپرسد و به او اصرار میکند قطعه «زمان میگذرد» را بنوازد. که با بی میلی نقش مهمترین و به یادماندنی ترین دعوت به ماجرا را در این رمانس بازی میکند.

سکوتی عاشقانه ؛ نقد فیلم کازابالانکا

ترانه عاشقانه باعث زنده شدن منبعی از احساسات و خاطرات در السا میشود و ریک عصبانی را به کنار پیانو میکشاند. عشاق سابق در سکوتی سرشار از حیرت با هم ملاقات میکنند.

رنو سکوت را میشکند و با کمال تعجب شاهد است که ریک برای خوردن مشروب به السا و لازلو ملحق میشود. ریک، که اصولا آدمی خویشتن دار است، از مبارزه لازلوی قهرمان / استاد در راه آزادی ستایش میکند و همزمان رابطه لازلو و السا را در سکوت زیر نظر دارد. ریک از نشان دادن اینکه تحت تأثیر ورود السا قرار گرفته امتناع میکند، ولی تأثیر این دعوت را در ادامه آن شب میبینیم.

دلهره در فلاش بک ؛ نقد فیلم کازابالانکا

ریک با بزرگترین ترس خود روبه رو میشود؛ گذشته او سرانجام به سراغش آمده و او در تاریکی کافه مشغول نوشیدن است. ریک در قلب زخمی خود میداند که السا برای دیدن خواهد آمد. او سعی میکند بفهمد چرا السا به کافه او آمده و مهمتر از همه اینکه چرا در پاریس او را رها کرد، مسئله درونی ریک.

بیشتر بخوانید:

نقد فیلم Censor (سانسور 2021)

نقد فصل اول سریال Sweet Tooth (دندان شیرین 2021)

در فلاش بک، ریک رابطه عاشقانه خود را با السا در پاریس در ذهن مرور میکند. هر دو عشق زندگی خود را یافته بودند، اما نیروهای بیرونی جنگ همه چیز را خراب کردند. ریک و السا قصد داشتند از دست آلمانی ها فرار کنند، اما السا سر قرار خود در ایستگاه قطار حاضر نشد. پاداش ریک از این بحران عاطفی، تجدید حیات اوست در هیئت یک صلح طلب بدبین.

همان طور که ریک پیش بینی میکرد، السا به کافه می آید. اما خاطرات دردناک و مشروب باعث میشود ریک احساس کند این معشوق به او خیانت کرده. السا در مورد پاریس توضیح میدهد. اما ریک طعنه زن و گزنده میشود، که میتوانست مرهمی بر زخم دل او باشد.

آمدن السا و ویزاهای سرقتی اوگارت، ریک را وادار به حضور در موقعیتی دردناک می‌کند. او دنیای ویژه را می آزماید تا در مورد سفری که میخواهد در پیش بگیرد تصمیم گیری کند. او نقاب را به چهره میزند تا نیات خود را پنهان کند، اما این نقاب از او در برابر نیروهای دنیای ویژه محافظت نمیکند، نیروهایی که بتدریج او را از یک ضدقهرمان زخمی به یک قهرمان ناب و تطهیرشده تجدید حیات میبخشد.

ریک میخانه دار رقیب، فراری، را میبیند و پی به ارزش ویزاها میبرد. بعدا ریک از السا معذرت خواهی میکند، اما السا از حرف زدن با ملوانی که شب قبل چنان نفرتی را از خود نشان داد امتناع میکند. ریک او را به آپارتمان خود دعوت میکند و هشدار میدهد که بالاخره یک روز به لازلو دروغ خواهد گفت، همان طور که به ریک دروغ گفت. اما السا از پذیرش دعوت ریک امتناع میکند، و سرانجام اعتراف میکند که لازلو شوهر اوست و وقتی در پاریس بودند هم شوهر او بوده. او با این خبر، ریک را مات و متحیر بر جای میگذارد.

لازلو و السا به امید دست یافتن به ویزاها به دیدن فراری میروند. فراری پیشنهاد میکند که نزد ریک بروند چون حدس میزند ویزاهای سرقتی اوگارت پیش او باشد. اشتراسر نیز در مورد ویزاها به ریک مشکوک است، اما رنو در جستجوی دقیق خود از کافه ریک چیزی پیدا نمیکند. ریک تحت فشار و شناخت تازه ای که از عشق ممنوع خود با السا به دست آورده، تجدید حیات خود را آغاز میکند.

آنیما ؛ نقد فیلم کازابالانکا

ریک به یک زوج جوان کمک میکند تا از رنو ویزا بخرند و با این کار پیشنهاد سروان رنو به عروس جوان را برای برقراری رابطه در ازای آزادی ناکام میگذارد. آمادگی عروس برای ایثار جنسی به خاطر عشق، ریک را تکان میدهد؛ تمناهای زن برای جلب موافقت رنو، آنیمای ریک، سویه زنانه او، را بیدار میکند.

حالا ریک شروع به درک السا و ایثار شرافتمندانه او در پاریس میکند. ریک با پشت سر گذاشتن این آزمون، به شوهر این زن اجازه میدهد تا در بازی رولت برنده شود، که برای رنو شوکه کننده است. ریک در حال تحول است و نشانه هایی از تصمیمی را که در نقطه اوج فیلم میگیرد نشان میدهد.

بیشتر بخوانید:

نقد فیلم محله چینی ها (Chinatown 1974)

نقد فیلم جویندگان (The Searchers 1956)

لازلو اقدام به راهیابی جسورانه به ژرفترین غار ساختار روایت فیلم کازابالانکا میکند و به ریک پیشنهاد میکند که ویزاها را به او بفروشد. وقتی ریک از فروش آنها امتناع میکند، این قهرمان استاد از سابقه ریک به عنوان مبارز راه آزادی استفاده میکند تا موافقتش را جلب کند. ریک از تغییر دادن نظر خود امتناع میکند.

اعمال او موجبات تعجب این ضدقهرمان را، که ابراز عقاید سیاسی را در کافه اش ممنوع کرده، فراهم میکند. وقتی سربازان آلمانی سرود «نگهبان راین» را میخوانند، ریک به لازلو اجازه میدهد تا کل کافه را ترغیب به خواندن هیجان انگیز سرود ملی فرانسه کند، که صدای آلمانی ها را تحت الشعاع قرار میدهد.

لازلوی قهرمان باعث تحقیر اشتراسر شده است، که دستور تعطیلی کافه را میدهد. اعمال لازلو در عین حال باعث میشود السا به کار میهن پرستانه شوهرش، آرمان برتر، افتخار کند.

بحران عاطفی ؛ نقد فیلم کازابالانکا

لازلو آماده میشود تا در جلسه محرمانه نهضت مقاومت شرکت کند و به السا میگوید که ریک ویزاها را به آنها نخواهد داد. لازلو، که ماجرای عشق پاریس را احساس کرده، خطاهای گذشته السا را میبخشد. السا آماده میشود تا رشته امور را شخصا به دست بگیرد و به خاطر اعال گذشته خود طلب بخشش کند. اما شوهرش حرف او را قطع و بر اعتماد خود به او تأکید میکند.

اکنون السا نقاب قهرمان را به چهره میزند. او برای ویزاهای خروج به ریک التماس میکند و به احساس وظیفه شناسی او در قبال آرمان برتر متوسل میشود. بدون کمک ریک، لازلو در کازابلانکا خواهد مرد.

ریک تحت تأثیر قرار نمیگیرد و السا او را با اسلحه تهدید میکند. ریک مرگ را ترجیح میدهد، اما السا نمیتواند ماشه را بکشد و گریه کنان به عشق خود به ریک اعتراف میکند، تجدید حیات.

بیشتر بخوانید:

نقد فیلم زیر دریایی (Das Boot 1981)

نقد فیلم همشهری کین (Citizen Kane 1941)

بحران عاطفی السا باعث از کار افتادن مکانیسم هایی دفاعی میشود که او را از اذعان به عشق حقیق زندگی اش باز میدارند. اعتراف او آستانه عشق آنها را میگشاید. سرانجام ریک میتواند به دلیل السا برای رها کردن او در پاریس پی ببرد.

السا خودش را فدای ریک کرده و از اینکه او را دوباره رها کند امتناع میورزد. سرانجام در لحظه دردناک پاداش، السا میفهمد که اکنون قلبش او را هدایت میکند و قدرت مردانه تعقل، یا انیموس خود را از دست داده.

لذا این مسئولیت و نقاب قهرمان را به ریک میدهد. ریک کنترل را به دست میگیرد و عاقبت خود را موظف میکند که سفرش را به سرانجام برساند. اما بی اطلاعی از سفر او، ما را تا آخر در تعلیق نگه میدارد.

سر و صدایی در کافه بلند میشود که گفتگوی آنها را قطع میکند. سر پیشخدمت ریک، کارل، با لازلو، که طی حمله پلی به جلسه نهضت مقاومت زخمی شده، وارد میشود. ریک سر الازلو را گرم میکند تا متحد او کارل، السا را یواشکی خارج کند.

لازلو، که رقیب عشق ریک به حساب می آید، از ریک درخواست میکند با استفاده از برگه های عبور، السا را با خود ببرد. ریک تحت تأثیر ایثار شرافتمندانه لازلو قرار میگیرد. اما قبل از اینکه پیشنهاد او را بپذیرد افسران فرانسوی به داخل کافه میریزند و لازلو را دستگیر میکنند.

ریک سعی میکند سروان رنو را متقاعد به آزاد کردن لازلو کند. ریک اعتراف میکند که برگه های عبور نزد اوست و با رنو قرار میگذارد که در ازای آزادی خودش و السا، لازلو را دم تیغ بدهد.

اریک با السا و لازلو، که فکر میکند ریک به آنها برای فرار کمک کرده، ملاقات میکند. اما به محض اینکه برگه های عبور را به دست لازلو میدهد، سروان رنو وارد میشود و لازلو را دستگیر میکند. ریک شاهد است که السا به کنار شوهرش میرود. ریک، که حالا از تمایل قلبی السا بخوبی اطلاع دارد، میداند چه باید بکند. او با تهدید اسلحه از رنو میخواهد که السا و لازلو را در امنیت کامل به فرودگاه منتقل کند.

ایثار ؛ نقد فیلم کازابالانکا

در حالی که هواپیما به عنوان نمادی برای آزادی در پس زمینه دیده میشود، ریک دست به ایثار شرافتمندانه میزند و عشق خود را با شوهرش راهی میکند. ریک به السا اطمینان میدهد که به خاطر این سفر «پاریس را برای همیشه خواهند داشت». ریک باید کار دیگری را انجام دهد که السا در آن جایی ندارد. و السا نیز باید در کنار شوهرش و آرمان او در برابر نازی های جنایتکار ماند.

سرگرد اشتراسر سعی میکند هواپیما را متوقف کند، که ریک را وادار به کشتن سایه میکند. سروان رنو نگاهی به جسد اشتراسر می اندازد و ریک را، که زندگی اش اکنون به تصمیم رنو بستگی دارد، بدقت زیر نظر میگیرد.

رنو با گفتن «مظنونین همیشگی را جمع کنید»، آزادی را به ریک هدیه میکند. ریک به نجات و رهایی رسیده است. ایثار او تجدید حیاتش را در هیئت قهرمانی با یک دعوت برتر، یعنی میهن پرستی، کامل میکند. ریک به پیروی از لازلو، به نهضت مقاومت فرانسه ملحق میشود. ریک در حالی دور میشود که از این آستانه با یک اکسیر مضاعف عبور میکند، یعنی اتحاد جدیدش با رنو.

کازابالاکا در یک نگاه : نقد فیلم Casablanca

• یک تلگرام خبر قتل ماموران آلمانی و تایید شدن برگه‌های عبور را اعلام می‌کنند.
• رنو به ریک هشدار می‌دهد که به اوگارت و لازلو کمک نکند.
• ریک از کمک به اوگارت امتناع می‌کند.
• السا سام را وادار می‌کند قطعه (زمان می‌گذرد) را بنوازد.
• ریک پاریس را به یاد می‌آورد.
• ریک از گوش دادن به دلایل السا امتناع می‌کند، و او را ار خود می‌راند.
• ریک با فراری ملاقات می‌کند.
• لازلو بر آلمانی‌ها غلبه می‌کند. (مارسی یز) در برابر (راین).
• السا ریک را با اسلحه تهدید می‌کند و به عشق خود به او پی می‌برد.
• السا دیگر ریک را رها نخواهد کرد. ریک باید برای هر دوی آن‌ها تصمیم بگیرد.
• لازلو دستگیر می‌شود.
• ریک لازلو را نجات می‌دهد و دست به ایثار شرافت‌مندانه می‌زند.
• ریک اشتراسر را می‌کشد، رنو از او حمایت می‌کند.
• ریک به دنبال وظیفه‌ی میهنی می‌رود، با یک (رفاقت زیبا).

عوامل فیلم ؛ نقد فیلم کازابالانکا

• کارگردان: مایکل کورتیز
• تهیه‌کننده: هال بی. والیس
• نویسنده: جولیوس جی. اپستاین، فیلیپ جی. اپستاین، هاوارد ئی کخ و کیسی رابینسون
• بازیگران: هامفری بوگارت، اینگرید برگمن، پل هنرید، کلود رینس، جان کوالن، سکه ساکال، سیدنی گرین‌استریت، لئون بلاسکو، اِلینور وَندِرویر . پل پورکازی
• موسیقی: ماکس اشتاینر
• فیلم‌بردار: آرتور ادسون
• تدوین‌گر: اوئن مارکس
• توزیع‌کننده: برادران وارنر
• تاریخ‌های انتشار: ۲۶ نوامبر ۱۹۴۲ (پریمیر) و ۲۳ ژانویه ۱۹۴۳ (ایالات متحده)
• مدت زمان: ۱۰۲ دقیقه
• کشور: ایالات متحده
• زبان: انگلیسی
• هزینهٔ فیلم: ۸۷۸٬۰۰۰ دلار
• فروش گیشه: ۳٫۷ میلیون دلار

بیشتر بخوانید:

• نقد فیلم Monuments (بناهای یادبود 2020)
• نقد فیلم میناماتا (Minamata 2020)
• نقد فیلم Fast and Furious 9 (سریع و خشن)
• نقد فیلم Spirit Untamed (روح آزاد 2021)
• نقد سریال آموزش جنسی (Sex Education 2019)
• نقد فیلم The Unhealer (نادرمانگر 2020)
• نقد فیلم Flashback (فلش بک 2020)
• نقد فیلم Blue Miracle (معجزه آبی 2021)
• فیلم Eternals (اترنالز 2021)
• نقد فیلم In the Heights (در ارتفاعات 2021)
• نقد فیلم Dream Horse 2020
• نقد فیلم Oxygen (اکسیژن 2021)
• فیلم های مورد علاقه تارانتینو ؛ لیست 25 فیلم مورد علاقه کوئنتین تارانتینو

نظر شما در خصوص بررسی و نقد فیلم کازابالانکا چیست؟ نظرات خود را با فیگار در بخش کامنت‌ها به اشتراک بگذارید.